Lawrlwytho  Canllaw arfer da: Arweinwyr mewn addysg

Cyflwyniad

Mae gan arweinwyr addysg ystod eang o gyfrifoldebau, ac maen nhw’n chwarae rôl allweddol mewn sicrhau bod dysgwyr a phobl ifanc yn cael eu haddysgu, eu meithrin, a’u hannog. Rydym yn gwybod bod ein harweinwyr yng Nghymru yn weithwyr proffesiynol ymroddedig iawn.

Mae’r Cod Ymddygiad ac Ymarfer Proffesiynol (y Cod) yn amlinellu’r egwyddorion allweddol y disgwylir i gofrestrai eu dilyn wrth ymddwyn ac ymarfer o ddydd i ddydd. I ategu’r Cod, mae Cyngor y Gweithlu Addysg (CGA) wedi cyhoeddi nifer o ganllawiau y bwriedir iddynt gefnogi’r holl gofrestreion, gan gynnwys arweinwyr, i ddeall a chymhwyso’r Cod. Mae’r Cod a’r canllawiau ar gael ar ein gwefan.
Fodd bynnag, datblygwyd y canllaw hwn yn benodol ar gyfer arweinwyr addysg, a bydd yn ddefnyddiol i’r rhai hynny sydd mewn rolau arweinyddiaeth uwch a chanol.

Y Cod

A chithau’n arweinydd, byddwch yn gyfarwydd â phob rhan o’r Cod, gan ei ddefnyddio fel pwynt cyfeirio pwysig. Bydd dysgwyr, pobl ifanc, cydweithwyr, a’r cyhoedd yn disgwyl i chi fod yn rhywun sy’n dangos esiampl dda, y disgwylir iddo gynnal y Cod a’i bum egwyddor allweddol:

1. Cyfrifoldeb Personol a Phroffesiynol
2. Unplygrwydd Proffesiynol
3. Cydweithio
4. Gwybodaeth a Dealltwriaeth Broffesiynol
5. Dysgu Proffesiynol

Fodd bynnag, fel gweithiwr proffesiynol, fe allai ymddygiad amhriodol yn eich bywyd personol neu broffesiynol effeithio yn y pen draw ar eich swydd fel arweinydd, eich cofrestriad â CGA, ac efallai eich cymhwysedd i barhau i ymarfer.

Cynyddu eich ymwybyddiaeth

Yn eich swydd fel arweinydd, byddwch yn defnyddio ystod o sgiliau ac adnoddau i fod yn y sefyllfa orau posibl i gyflawni eich cyfrifoldebau dyddiol.

Er hynny, weithiau, ni waeth pa mor fedrus a hunanymwybodol yw arweinydd, fe all wneud camgymeriad, camfarn, neu benderfyniad gwael o hyd, sy’n bwrw amheuaeth ar ei ymddygiad yn y pen draw.

Gan ddefnyddio ein profiad o’r mathau o ymddygiad a welir yn ein gwaith achos priodoldeb i ymarfer, rydym wedi amlygu rhai themâu cyffredin sydd wedi achosi i arweinwyr addysg gael eu hatgyfeirio i ni.
Nid yw’r enghreifftiau a ddefnyddiwn isod i ddangos egwyddorion pwysig yn annibynnol ar ei gilydd ac fe allai’r ymddygiadau a ddisgrifir rychwantu nifer o wahanol fathau.

Camreoli ariannol

• torri gweithdrefnau/rheoliadau ariannol sy’n arwain at gamreoli
• defnyddio cronfeydd, neu eiddo, er mwyn budd personol neu broffesiynol
• peidio â gweithredu â gonestrwydd na bod yn atebol

Llywodraethu ac atebolrwydd

• achosion o dorri sy’n ymwneud â llywodraethu ac atebolrwydd
• anwybyddu polisïau a gweithdrefnau
• peidio â sefydlu a chynnal perthynas waith broffesiynol â’r gyfarwyddiaeth neu’r corff llywodraethu perthnasol
• bod yn anonest â’r gyfarwyddiaeth neu’r corff llywodraethu, gan beidio â rhoi gwybodaeth lawn iddynt
• torri deddfau statudol, fel y rhai hynny sy’n ymwneud â chydraddoldeb a diogelu data

Torri ffiniau proffesiynol

• camddefnyddio pŵer a swydd
• bwlio, aflonyddu neu fygwth staff
• ymagwedd annheg at ddelio â dysgwyr, pobl ifanc, a/neu staff
• peidio â chynnal ffiniau proffesiynol â chydweithiwr, dysgwr, neu berson ifanc
• peidio â defnyddio cyfryngau cymdeithasol yn gyfrifol

Peryglu iechyd, diogelwch a llesiant dysgwyr, pobl ifanc a/neu staff (gan gynnwys diogelu)

• peidio â chymryd camau rhesymol i sicrhau bod iechyd a diogelwch dysgwyr, pobl ifanc, a/neu staff yn cael eu cynnal yn ddigonol
• peidio â chynnal, neu gofnodi, asesiadau risg
• peidio â sicrhau bod gweithdrefnau priodol yn cael eu dilyn ar deithiau allanol
• peidio â chofnodi, adrodd, na chynnal cofnodion cywir o ddigwyddiadau

Anonestrwydd

• anwirio dogfennau
• camymarfer asesu a/neu arholi
• darparu gwybodaeth anwir ar lafar a/neu’n ysgrifenedig
• dwyn cronfeydd, camreoli ariannol

Troseddau

• troseddau sy’n tanseilio enw da proffesiynol

Torri’r Cod

Gyda’r uchod mewn golwg, mae’r isod yn enghreifftiau o achosion lle mae cofrestreion mewn swyddi arwain (o’r holl gategorïau cofrestreion) wedi bod yn destun achos disgyblu CGA.

Cydnabyddwn fod y mwyafrif helaeth o arweinwyr yn gweithredu â’r proffesiynoldeb mwyaf. Fodd bynnag, yn yr holl achosion hyn, torrwyd y Cod yn glir. Rhoddwyd ystod o gosbau disgyblu i’r cofrestreion, gan gynnwys, mewn rhai achosion, eu gwahardd rhag ymarfer yn y gweithlu addysg yn y dyfodol.

Camreoli ariannol

Nid oedd cofrestrai mewn swydd arwain wedi cofnodi arian a dderbyniwyd gan ddysgwyr, cadwodd yr arian gartref, ni roddodd ef yn y banc, a diwygiodd y dyddiadau gwreiddiol ar sieciau a dderbyniwyd

Llywodraethu ac atebolrwydd/risg i iechyd, diogelwch, a llesiant

Roedd cofrestrai mewn swydd arwain wedi:

• methu adrodd am berthynas rywiol rhwng aelod o staff a phlentyn mewn ysgol arall
• rhoi dysgwyr mewn perygl trwy anwybyddu rheoliadau iechyd a diogelwch ac osgoi cadarnhau gan y corff llywodraethu ar gyfer datblygiad maes chwarae
• methu dilyn gweithdrefnau diogelu plant, sawl gwaith, a gyfrannodd at niwed difrifol i’r bobl ifanc dan sylw
• cyflawni toriadau diogelwch data difrifol trwy rannu gwybodaeth gyfrinachol am ddysgwyr â phartïon allanol
• methu dilyn gweithdrefnau ar gyfer ymweliadau a theithiau addysgol, gan roi dysgwyr a phobl ifanc mewn perygl
• bod yn absennol o ddyletswydd yn barhaus, heb awdurdod, yn groes i’r polisi absenoldeb
• methu dilyn y polisi a’r gweithdrefnau recriwtio trwy benodi aelod o’i deulu heb hysbysebu’r swydd wag

Torri ffiniau proffesiynol

Roedd cofrestrai mewn swydd arwain wedi:

• camfanteisio ar ei swydd trwy fwlio ac erlid aelodau staff
• gwahaniaethu’n agored yn erbyn aelodau staff oherwydd eu rhywedd a’u tarddiad ethnig
• ymddwyn yn amhriodol â dysgwr ar safle’r ysgol ar ôl oriau ysgol
• ymddwyn yn amhriodol â chydweithiwr ar safle gwaith a recordiwyd yn gudd ac a rannwyd ar gyfryngau cymdeithasol

Anonestrwydd

Roedd cofrestrai mewn swydd arwain wedi:

• ffugio llofnod y cydlofnodwr ar sieciau’r ysgol cyn eu newid at ddefnydd personol
• anwybyddu camymarfer a oedd yn digwydd gydag asesiadau, gan ei fod yn ffordd ‘dderbyniol’ o weithio yn y sefydliad
• llofnodi ffurflenni datganiad Arholiadau Rhifedd a Llythrennedd Cenedlaethol i gadarnhau y dilynwyd holl ganllawiau’r corff arholi’n briodol, pan oedd yn gwybod nad oedd hynny’n wir
• cael ei gysylltu â ffugio llofnodion ar ffurflenni asesu, a achosodd i’r contractwr golli cyllid
• Llywodraeth Cymru

Troseddau

Roedd cofrestrai mewn swydd arwain wedi:

• cael ei euogfarnu o droseddau rhywiol yn erbyn aelod o staff yn dilyn cyfnod o aflonyddu parhaus yn y gweithle
• cael ei euogfarnu o dyfu a chyflenwi cyffuriau
• cael ei euogfarnu o ddwyn ar ôl gamblo ar-lein gan ddefnyddio cronfeydd yr ysgol

Ein cyngor

Gofynnwch i’ch hun, os byddwch yn dilyn ffordd benodol o weithredu, naill ai yn eich bywyd preifat neu broffesiynol, a fydd eich ymddygiad yn dod o fewn disgwyliadau’r Cod, neu’n ei dorri?

Os bydd pethau’n mynd o chwith, gallai anweithredu olygu eich bod yn torri’r Cod. Peidiwch ag anwybyddu’r sefyllfa a gweithredwch yn gynnar.

Byddwch yn onest

Mae dweud y gwir am yr hyn sydd wedi digwydd yn ffordd gyflymach o sicrhau canlyniad cadarnhaol. Cymerwch gyfrifoldeb pan fydd angen i chi wneud hynny. Ceisiwch osgoi rhoi’r bai ar bobl eraill, a byddwch yn atebol am eich gweithredoedd eich hun.

Gofynnwch am gyngor neu gymorth proffesiynol

Mae’n bosibl na fyddwch yn gallu delio â hyn ar eich pen eich hun. Gofynnwch am gyngor a chymorth (gan undeb llafur, rhwydwaith proffesiynol, mentor, uwch arweinydd arall). Fe allai eich helpu i benderfynu ar y ffordd orau o weithredu’n broffesiynol.

Myfyriwch ar unrhyw gyngor a roddwyd i chi, ac ystyriwch beth yw’r ffordd orau o symud ymlaen i ddatrys y sefyllfa

Atgoffwch eich hun eto o’r disgwyliadau a osodir arnoch i gynnal y Cod, yn enwedig o ystyried eich swydd o gyfrifoldeb.

Ystyriwch hyn yn gyfle i warchod, neu adfer, eich uniondeb proffesiynol.

Fe allai fod yn briodol hunanatgyfeirio i CGA.

Ymrwymwch i ddatrysiad, dysgwch ohono, a symudwch ymlaen.

Cymorth ychwanegol

Rydym yn cynnig cyflwyniadau sy’n canolbwyntio ar briodoldeb i ymarfer. Os hoffech chi neu’ch cyflogwr drefnu un yn y gweithle, cysylltwch â ni.

Lawrlwytho  Canllaw arfer da: Proffesiynoldeb wrth ymarfer

Cyflwyniad

Proffesiynoldeb yw’r ymddygiad a ddisgwylir gan unigolyn proffesiynol. Mae’n disgrifio’r rhinweddau sy’n ofynnol gan y rhai sydd wedi’u hyfforddi ac sydd â’r sgiliau i gyflawni rolau penodol, nid dim ond o fewn y rolau penodol hynny, ond mewn cymdeithas yn gyffredinol.

Pan ddaethoch yn ymarferydd ym maes addysg yng Nghymru, gwnaethoch ymrwymiad i fod yn broffesiynol ym mhopeth rydych chi’n ei wneud a thrwy hynny, cyfrannu at gynnal ffydd a hyder y cyhoedd yn eich proffesiwn.

Nod y canllaw hwn yw helpu i gynyddu eich ymwybyddiaeth a’ch dealltwriaeth o feysydd allweddol sy’n ymwneud â phroffesiynoldeb yn eich bywyd proffesiynol a phersonol.

Nid canllawiau rheoleiddiol na gorfodol mo’r rhain. Cynhwyswyd senarios i’ch helpu i feddwl am rai o’r materion a allai godi a’u harchwilio, a sut gallai ein cyngor fod yn berthnasol. Rydym hefyd wedi cynnwys enghreifftiau o arferion annerbyniol lle mae’n amlwg y croeswyd ffiniau proffesiynol.

Y Cod

Mae holl gofrestreion Cyngor y Gweithlu Addysg (CGA) yn ddarostyngedig i’r Cod Ymddygiad ac Ymarfer Proffesiynol (y Cod) sy’n amlinellu’r egwyddorion ymddygiad ac ymarfer da allweddol a ddisgwylir ganddynt. Dylid darllen y canllaw hwn ar y cyd â’r Cod.

Mae’r holl egwyddorion a disgwyliadau yn y Cod yn berthnasol i broffesiynoldeb wrth ymarfer. Fodd bynnag, amlygwn y canlynol yn arbennig yn y canllaw hwn:

1. Cyfrifoldeb Personol a Phroffesiynol

Mae cofrestreion:

1.1 yn cydnabod eu cyfrifoldeb personol fel model rôl a ffigur cyhoeddus, i gynnal ymddiriedaeth a hyder y cyhoedd yn y proffesiynau addysg, a hynny yn y gweithle a thu allan iddo
1.2 yn cynnal perthnasau gyda dysgwyr a phobl ifanc mewn modd proffesiynol
1.3 yn ymgysylltu â dysgwyr a phobl ifanc i annog hyder, grymuso, datblygiad addysgol a datblygiad personol
1.4 yn meddu ar ddyletswydd gofal dros ddiogelwch dysgwyr a phobl ifanc a’u llesiant corfforol, cymdeithasol, moesol, ac addysgol
1.5 yn ymwybodol o’u cyfrifoldeb personol dros iechyd, diogelwch a llesiant cydweithwyr, a throstyn nhw eu hunain
1.6 yn dangos ymrwymiad at gydraddoldeb ac amrywiaeth

2. Unplygrwydd Proffesiynol

Mae cofrestreion:

2.1 yn atebol am eu hymddygiad a’u cymhwysedd proffesiynol
2.2 yn ymddwyn yn onest, a chydag unplygrwydd

3. Cydweithio

Mae cofrestreion:

3.1 yn parchu, yn cynorthwyo, ac yn cydweithio gyda chydweithwyr, dysgwyr, pobl ifanc ac eraill i gyflawni’r deilliannau dysgu gorau
3.2 yn rhannu profiad a gwybodaeth i helpu eu hunain ac ymarferwyr eraill i ddatblygu a chynnal ymarfer gorau
3.4 yn cyfathrebu mewn modd priodol ac effeithiol gyda phob un sy’n gysylltiedig ag addysgu dysgwyr a phobl ifanc

4. Gwybodaeth a Dealltwriaeth Broffesiynol

Mae cofrestreion:

4.4 lle y bo angen, yn ceisio cymorth, cyngor, ac arweiniad, ac yn agored i adborth, gan ymateb iddo mewn modd cadarnhaol ac adeiladol

5. Dysgu Proffesiynol

Mae cofrestreion:

5.1 yn dangos ymrwymiad cyffredin i’w dysgu proffesiynol parhaus drwy fyfyrio am eu hymarfer a’i werthuso, gan sicrhau bod eu gwybodaeth a’u sgiliau proffesiynol yn gyfoes, a chymryd camau i wella’u hymarfer lle y bo angen

Mae’r Cod yn bwynt cyfeirio pwysig. Meddyliwch am y pum egwyddor allweddol a’r disgwyliadau maen nhw’n eu gosod arnoch. Bydd y Cod yn eich helpu i wneud y penderfyniadau iawn pan fyddwch yn wynebu’r heriau yr ymdrinnir â nhw yn y canllaw hwn.

Mae’r Cod ar gael ar ein gwefan.

Beth yw proffesiynoldeb wrth ymarfer?

Mae proffesiynoldeb yn eich ymarfer yn ymwneud â myfyrio ar eich gwerthoedd, moesau, a moeseg personol a phroffesiynol, a meddu ar yr hyder i wneud dyfarniadau cadarn, penderfyniadau gwybodus, ac ymddwyn yn briodol fel gweithiwr proffesiynol, a hynny weithiau mewn amgylchiadau heriol.

Chi sy’n gyfrifol am gynnal eich ymddygiad a’ch ymarfer proffesiynol eich hun ac mae hunanfyfyrio parhaus yn ganolog i gynnal eich proffesiynoldeb.

Mae llawer o nodweddion pwysig yn cyfrannu at broffesiynoldeb wrth ymarfer. Mae’r rhain yn cynnwys y canlynol, nad ydynt yn annibynnol ar ei gilydd:

Mae bod yn onest a dangos uniondeb yn golygu:

• cadw’ch gair fel gweithiwr proffesiynol, ymddiriedir yn llwyr ynoch
• peidio â pheryglu eich gwerthoedd
• gwneud y peth iawn, hyd yn oed os yw hynny’n fwy anodd
• bod yn atebol
• bod yn ostyngedig, cyfaddef pan fyddwch wedi gwneud camgymeriad, neu angen cymorth a bod yn barod i ddysgu gan eraill
• eich cynrychioli’ch hun yn onest ac yn gywir pan fyddwch, er enghraifft, yn gwneud cais am swydd neu’n rhyngweithio â’ch rheoleiddiwr
• deall bod y cyhoedd yn ymddiried yn fawr ynoch fel gweithiwr addysgol proffesiynol, a chydnabod bod y cyhoedd, yn gyfnewid am hynny, yn disgwyl i chi weithredu â lefelau uchel o uniondeb, y tu mewn a’r tu allan i’r gwaith

Mae bod yn fodel rôl da yn golygu:

• bodloni disgwyliadau trwy ddangos yn glir sut beth yw proffesiynoldeb wrth ymarfer ac arwain trwy esiampl
• meddu ar god moesol a moesegol clir
• deall bod yr hyn rydych chi’n ei ddweud a’i wneud yn eich bywyd preifat yn dylanwadu ar farn pobl amdanoch chi a’ch proffesiwn
• dangos ymddygiadau ac agweddau cadarnhaol tuag at gydraddoldeb, amrywiaeth, a chynhwysiant
• cefnogi cydweithwyr, dysgwyr, a phobl ifanc
• dathlu llwyddiant personol a llwyddiant pobl eraill, a thrin pobl eraill â pharch
• rhoi adborth ystyrlon ac adeiladol i bobl eraill
• meddu ar ostyngeiddrwydd a pharodrwydd i gyfaddef camgymeriadau
• datblygu pobl eraill a chefnogi pobl sydd mewn rolau uwch
• adrodd am bryderon mewn modd proffesiynol os ydych yn credu nad yw pethau’n iawn
• bod yn ddeallgar ac yn amyneddgar gyda’r rhai sy’n newydd i’ch proffesiwn neu sy’n dysgu sgiliau newydd

Mae bod yn ymarferydd myfyriol yn golygu:

• meddu ar ymrwymiad personol i ddatblygu a gwella’ch sgiliau fel ymarferydd a’r wybodaeth arbenigol sy’n angenrheidiol i lwyddo yn eich rôl
• cadw’ch gwybodaeth a’ch hyfforddiant yn gyfredol, fel y gallwch barhau i ddarparu’r profiadau dysgu gorau posibl
• rhannu a lledaenu ymarfer wedi’i lywio gan dystiolaeth
• chi sy’n gyfrifol am eich proffesiynoldeb ac ni ddylech fyth rhoi’r gorau i:
  • ddysgu
  • myfyrio
  • ceisio gwella

Mae bod yn hyderus ac yn gymwys yn eich proffesiynoldeb yn golygu:

• er bod adegau anodd ym mhob proffesiwn, ac adegau pan allai eich hyder simsanu, cofiwch eich bod yn rhan o broffesiwn yr ymddiriedir ynddo sy’n eich cefnogi
• bod yn ddibynadwy a chyflawni’r hyn a ddisgwylir gennych
• rheoli disgwyliadau, peidio â gwneud esgusodion, a chanolbwyntio ar ddod o hyd i ddatrysiadau os bydd pethau’n mynd o chwith

Torri’r Cod

Mae’r isod yn enghreifftiau o achosion lle mae cofrestreion (o’r holl gategorïau cofrestreion) wedi methu â dangos proffesiynoldeb wrth ymarfer i raddau sylweddol pan oedd yn ofynnol, a buont yn destun achos disgyblu CGA o ganlyniad.

Ym mhob achos, torrwyd y Cod yn glir a rhoddwyd ystod o gosbau disgyblu i’r cofrestreion, gan gynnwys, mewn rhai achosion, eu gwahardd rhag ymarfer yn y gweithlu addysg yn y dyfodol.

Roedd cofrestrai wedi:

• bwlio ac aflonyddu cydweithiwr trwy wneud sylwadau rhywiol o flaen cydweithwyr eraill a dysgwyr, a gyfiawnhawyd fel “cellwair yn unig”
• ymddwyn mewn ffordd amhroffesiynol tuag at gydweithwyr, a oedd yn cynnwys colli ei dymer, gweiddi, a rhegi at staff, gwneud sylwadau bychanol a rhywiol
• bwlio a bygwth staff yn gysylltiedig â pherfformiad yr ysgol yn y profion llythrennedd a rhifedd cenedlaethol
• cyflawni gweithredoedd twyllodrus â gwaith dysgwyr a cheisio beio a chysylltu cydweithwyr eraill
• methu dilyn cyfarwyddiadau rheolwyr, ceisio camarwain cydweithwyr, a rhoi gwybodaeth anghywir am ddysgwyr. Yn ogystal, ni chymerodd ran mewn cynllunio, cadw cofnodion, cynnydd dysgwyr, a gweithredodd yn anonest o ran gwaith dysgwyr
• peledu dysgwr â negeseuon testun personol, galwadau, a negeseuon lluniau a oedd yn cynnwys sylwadau rhywiol ac amhriodol
• gweithredu fel ‘cyfrinachwr’ i ddysgwr iau nag 16 oed a, phan sefydlwyd dibyniaeth emosiynol, dechreuodd berthynas rywiol
• anfon neges e-bost ddifrïol at ddarpar gyflogwr ar ôl iddo fod yn aflwyddiannus mewn cyfweliad am swydd
• rhannu gwybodaeth bersonol â dysgwr a thrafod dysgwyr eraill yn ogystal â chydweithwyr tra oedd yn cynnal perthynas rywiol, yn aml yng nghartref y cofrestrai ei hun
• prynu alcohol i ddysgwyr a chyfnewid nifer fawr o negeseuon amhriodol â nhw trwy ystod o gymwysiadau cyfryngau cymdeithasol, gan ddweud wrthynt bob amser i’w dileu nhw
• ymweld â dysgwr a’i rieni yn ei gartref sawl gwaith heb unrhyw reswm dilys nac awdurdod. Diben hyn oedd ennill eu hymddiriedaeth ac fel modd o allu datblygu perthynas â’r dysgwr
• cymdeithasu â dysgwyr (yn ystafell wely dysgwr) ac yfed alcohol gyda nhw yn ystod taith addysgol

Cymorth ychwanegol

Rydym yn cynnig cyflwyniadau sy’n canolbwyntio ar briodoldeb i ymarfer. Os hoffech chi neu’ch cyflogwr drefnu un yn y gweithle, cysylltwch â ni.

Lawrlwytho  Canllaw arfer da: Bod yn weithiwr proffesiynol agored a gonest

Cyflwyniad

Mae gonestrwydd ac uniondeb yn debygol o fod ymhlith yr uchaf ar y rhestr o nodweddion a ddisgwylir gan weithwyr proffesiynol. Maen nhw’n egwyddorion sylfaenol, dim ond oherwydd bod pob gweithred o onestrwydd a bod yn agored yn rhoi’r argraff o rywun y gellir ymddiried ynddo a’i barchu, ac sy’n gallu gosod esiampl gadarnhaol.

Pan ddaethoch yn ymarferydd, gwnaethoch ymrwymiad i ymddwyn yn agored ac yn onest yn eich proffesiwn a, lle y bo’n briodol, yn eich bywyd personol. Wedi dweud hynny, nid yw bob amser yn rhwydd cael hyn yn iawn bob tro, ac weithiau derbyn eich bod wedi gwneud camgymeriadau a chymryd cyfrifoldeb. Ond dylai gweithiwr proffesiynol gael ei ysgogi gan awydd i wneud y peth iawn, hyd yn oed mewn amgylchiadau anodd, a dysgu o unrhyw gamgymeriadau.

Nod y canllaw hwn yw helpu i gynyddu eich ymwybyddiaeth a’ch dealltwriaeth o feysydd allweddol o’ch bywyd proffesiynol a phersonol lle y disgwylir i chi fod yn agored ac yn onest.

Nid canllawiau rheoleiddiol na gorfodol mo’r rhain. Cynhwyswyd senarios i’ch helpu i feddwl am rai o’r materion a allai godi a’u harchwilio, a sut gallai ein cyngor fod yn berthnasol. Rydym hefyd wedi cynnwys enghreifftiau o arferion annerbyniol lle mae’n amlwg y croeswyd ffiniau proffesiynol.

Y Cod

Mae holl gofrestreion Cyngor y Gweithlu Addysg (CGA) yn ddarostyngedig i’r Cod Ymddygiad ac Ymarfer Proffesiynol (y Cod) sy’n amlinellu’r egwyddorion ymddygiad ac ymarfer da allweddol a ddisgwylir ganddynt. Dylid darllen y canllaw hwn ar y cyd â’r Cod.

Mae’r holl egwyddorion a disgwyliadau yn y Cod yn berthnasol i onestrwydd a bod yn agored. Fodd bynnag, amlygwn y canlynol yn arbennig yn y canllaw hwn:

2. Unplygrwydd Proffesiynol

Mae cofrestreion:

2.1 yn atebol am eu hymddygiad a’u cymhwysedd proffesiynol
2.2 yn ymddwyn yn onest, a chydag unplygrwydd, yn arbennig mewn perthynas â:

• cyllid ac arian yn y gweithle
• rhinweddau, profiad, a chymwysterau personol
• geirdaon, datganiadau a wneir, ac wrth lofnodi dogfennau
• asesu a thasgau’n gysylltiedig ag arholiadau
• defnyddio eiddo a chyfleusterau a ddarperir gan eu cyflogwr
• cyfathrebu gyda CGA, gan ei hysbysu am unrhyw euogfarn droseddol neu rybuddiad cofnodadwy, neu gyfyngiad a osodir ar eu hymarfer gan unrhyw gorff arall
• eu cyflogwr, ac adrodd unrhyw fater sy’n ofynnol gan delerau ac amodau eu cyflogaeth

2.3 yn ymdrin â gwybodaeth a data mewn modd priodol, gan gymhwyso’r protocolau angenrheidiol yn ymwneud â chyfrinachedd, sensitifrwydd a datgelu
2.4 yn glynu wrth safonau ymddygiad cyfreithlon, mewn modd sy’n cyd-fynd â bod yn aelod o’r proffesiwn addysg

Mae uniondeb proffesiynol yn egwyddor allweddol o’r Cod. Mae’r Cod yn bwynt cyfeirio pwysig. Meddyliwch am y pum egwyddor allweddol a’r disgwyliadau maen nhw’n eu gosod arnoch. Bydd y Cod yn eich helpu i wneud y penderfyniadau iawn pan fyddwch yn wynebu’r heriau yr ymdrinnir â nhw yn y canllaw hwn.

Mae’r Cod ar gael ar ein gwefan.

Bydd Pwyllgorau Priodoldeb i Ymarfer a benodir i benderfynu p’un a yw cofrestrai wedi torri’r Cod yn edrych yn fwy ffafriol ar y rhai hynny sy’n cyfaddef eu camgymeriadau, yn dangos dealltwriaeth, a chymhelliad i unioni pethau ar gyfer y dyfodol.

Atebolrwydd

Mae nifer o wahanol agweddau ar fywyd lle y disgwylir i chi fod yn onest ac yn agored fel gweithiwr proffesiynol.

Yn foesegol

Mae’r cyhoedd yn disgwyl i chi fod â chod moesol sy’n arwain eich ymddygiad, a deall beth sy’n iawn ac yn anghywir o ran eich ymddygiad.

Yn gytundebol

Mae eich contract cyflogaeth yn amlinellu’r hyn y mae eich cyflogwr yn ei ddisgwyl gennych, gan gynnwys eich cyfrifoldeb i ddilyn polisïau a gweithdrefnau’r gweithle.

Yn broffesiynol

Mae eich cydweithwyr, dysgwyr, pobl ifanc, rhieni, gofalwyr, a’r cyhoedd yn disgwyl i chi ymddwyn yn broffesiynol a bod yn atebol am eich ymddygiad.

Yn gyfreithiol

Disgwylir i chi nid yn unig ddilyn y gyfraith, ond hefyd cydymffurfio â deddfwriaeth a chanllawiau cenedlaethol a allai fod yn berthnasol i’ch gwaith. Er enghraifft, Gweithdrefnau Diogelu/Amddiffyn Plant Cymru, y Rheoliad Cyffredinol ar Ddiogelu Data (GDPR), Iechyd a Diogelwch.

Mae camgymeriadau’n rhan arferol o fywyd pob dydd ac maen nhw’n bwysig ar gyfer twf personol a phroffesiynol. Nid yw’n rhwydd cyfaddef iddynt bob amser, yn enwedig os ydych yn weithiwr proffesiynol ac mae disgwyliadau’r cyhoedd ohonoch eisoes yn uchel. Gallai camgymeriad deimlo fel methiant, un sy’n anodd ei gyfaddef i unrhyw un, ac yn enwedig i gyflogwr neu rywun rydych yn atebol iddo.

Mae camgymeriadau bwriadol, ar y llaw arall, yn aml yn gofyn am feddwl o flaen llaw a chynllunio, a gallant ddangos ymddygiad bwriadol a thwyllodrus.

Beth bynnag fo’r amgylchiadau, gall cuddio camgymeriad sy’n adlewyrchu arnoch yn broffesiynol achosi llawer mwy o broblemau na’r gwall ei hun, nid y lleiaf oherwydd y gallai ymddiriedaeth ynoch a pharch tuag atoch gael eu colli os bydd rhywun arall yn dod i wybod. Mae’n well bod yn onest, a chyfaddef camgymeriad yn gyflym.

Dyma ein cyngor:

• cyn gwneud unrhyw beth, pwyllwch ac aseswch beth sydd wedi digwydd
• derbyniwch gyfrifoldeb
• meddyliwch am sut gallwch gywiro’r broblem, ac unioni pethau os yw’n briodol
• esboniwch beth sydd wedi digwydd i’r unigolyn y bydd angen iddo wybod, beth rydych wedi’i wneud i ddatrys y sefyllfa, neu sut byddwch yn gwneud hynny
• os oes angen i chi ymddiheuro, gwnewch hynny cyn gynted â phosibl
• ceisiwch ddysgu gan yr hyn sydd wedi digwydd, a newid rhywbeth ar gyfer y dyfodol

Gallai ofni y gallai bod yn onest beryglu eich swydd, neu wneud sefyllfa anodd yn y gwaith yn waeth eich atal rhag bod yn agored ac yn onest. Efallai eich bod wedi’i gadael yn rhy hir cyn cyfaddef i gamgymeriad, neu nid oeddech yn gwybod sut i ddelio ag ef ar y pryd. Efallai eich bod wedi mynd i banig a cheisio ei guddio a nawr mae’n anoddach fyth cymryd cyfrifoldeb.

Os oes rhywbeth wedi digwydd a allai, petai’n cael ei ddatgelu, beryglu’r ymddiriedaeth ynoch fel gweithiwr proffesiynol, ni ddylid gorbwysleisio pwysigrwydd dweud wrth rywun cyn gynted â phosibl. Gofynnwch am gymorth gan rywun rydych yn ymddiried ynddo i wneud synnwyr o’r hyn sydd wedi digwydd, a dewch o hyd i ffordd o fod yn onest â’r unigolyn y mae angen iddo wybod. Mae’n bosibl y bydd eich undeb yn gallu cynnig y cymorth y mae arnoch ei angen i wneud hynny hefyd.

Cofiwch, fel gweithiwr proffesiynol, bydd eich dysgwyr a’ch pobl ifanc, a’r rhai hynny sy’n ymwneud â’u haddysg a’u hyfforddiant yn edrych tuag atoch chi i roi esiampl o sut i ymddwyn. Mae’r Cod yn disgwyl i chi fod yn atebol am eich ymddygiad, ac nid oes unrhyw faes pwysicach na’ch gonestrwydd.

Torri’r Cod

Mae’r isod yn enghreifftiau o achosion lle mae cofrestreion (o’r holl gategorïau cofrestreion) wedi methu bod yn agored ac yn onest i raddau sylweddol pan oedd yn ofynnol, a buont yn destun achos disgyblu CGA o ganlyniad.

Ym mhob achos, torrwyd y Cod yn glir a rhoddwyd ystod o gosbau disgyblu i’r cofrestreion, gan gynnwys, mewn rhai achosion, eu gwahardd rhag ymarfer yn y gweithlu addysg yn y dyfodol.
Canfuwyd bod pob cofrestrai’n anonest ac yn dangos diffyg uniondeb. Ni wnaethant gyfaddef i’w camgymeriadau, hyd yn oed i CGA.

Roedd cofrestrai wedi:

• gwario £500,000 o gronfeydd ysgol ar gamblo ar-lein tra oedd yn bennaeth, a arweiniodd at euogfarn droseddol a chyfnod o garchar
• methu datgan ei gofnod troseddol, gan gynnwys troseddau a oedd yn cynnwys cyfnodau o garchariad gohiriedig, wrth wneud cais i gofrestru â CGA
• gwadu cael perthynas rywiol â disgybl iau nag 16 oed, pan oedd mewn swydd o ymddiriedaeth fel athro ac arweinydd ieuenctid mewn sefydliad gwirfoddol
• esgus bod yn blentyn ar-lein, a gwneud honiadau difrifol o gam-drin rhywiol yn erbyn ei reolwr llinell i elusen blant
• dweud celwydd am ddal cymwysterau a graddau a oedd yn rhagofyniad ar gyfer swydd wrth wneud cais am swydd pennaeth adran
• methu datgelu ei berthynas â throseddwr rhyw a ataliodd ei gyflogwr rhag cynnal asesiad risg
• cywiro ac ychwanegu at waith cwrs TGAU Mathemateg er mwyn codi marciau disgyblion ac adlewyrchu’n well ar yr athro
• ffugio ffurflenni adolygu dysgwyr a’u llofnodion yn ogystal â ffugio dalenni amser a gyflwynwyd i’w cyflogwr
• darparu tystysgrif Gwasanaeth Datgelu a Gwahardd (DBS) ffug i asiantaeth gyflenwi i awgrymu nad oedd ganddo gofnod troseddol, pan nad oedd hynny’n wir
• bod yn anonest ynglŷn â’r rhesymau dros fod yn absennol o’r gwaith, a ffugio llythyrau gan ysbyty Ymddiriedolaeth y GIG i awgrymu ei fod yn derbyn triniaeth ar gyfer salwch ffug
• chwyddo niferoedd dysgwyr
• golygu llythyr cyfreithiwr i’w alluogi i fynd i’r llys fel tyst cymeriad

Cymorth ychwanegol

Rydym yn cynnig cyflwyniadau sy’n canolbwyntio ar briodoldeb i ymarfer. Os hoffech chi neu’ch cyflogwr drefnu un yn y gweithle, cysylltwch â ni.

Lawrlwytho  Canllaw arfer da: Perthnasau gwaith cadarnhaol

Cyflwyniad

Er mwyn darparu’r canlyniadau gorau i’ch dysgwyr a’ch pobl ifanc, yn ogystal â datblygu perthnasoedd gweithio da â’ch cydweithwyr, mae’n bwysig:

• rhoi amser, gofal, a sylw i feithrin perthnasoedd cadarnhaol â nhw
• sefydlu perthnasoedd cadarnhaol a phroffesiynol â rhieni a gofalwyr

Nid yw hyn yn digwydd yn awtomatig ac nid yw bob amser yn rhwydd, mae’n cymryd amser ac ymdrech.

Nod y canllaw hwn yw helpu i gynyddu’ch ymwybyddiaeth a’ch dealltwriaeth o ddatblygu a chynnal perthnasoedd gweithio cadarnhaol, a beth i’w wneud os bydd pethau’n mynd o chwith.

Nid canllawiau rheoleiddiol na gorfodol mo’r rhain. Cynhwyswyd senarios i’ch helpu i feddwl am rai o’r materion a allai godi a’u harchwilio, a sut gallai ein cyngor fod yn berthnasol. Rydym hefyd wedi cynnwys enghreifftiau o arferion annerbyniol lle mae’n amlwg y croeswyd ffiniau proffesiynol.

Y Cod

Mae holl gofrestreion Cyngor y Gweithlu Addysg (CGA) yn ddarostyngedig i’r Cod Ymddygiad ac Ymarfer Proffesiynol (y Cod) sy’n amlinellu’r egwyddorion ymddygiad ac ymarfer da allweddol a ddisgwylir ganddynt. Dylid darllen y canllaw hwn ar y cyd â’r Cod.

Yr egwyddorion a’r disgwyliadau yn y Cod sy’n cyfeirio at berthnasoedd gweithio cadarnhaol yw:

1. Cyfrifoldeb Personol a Phroffesiynol

Mae cofrestreion:

1.5 yn ymwybodol o’u cyfrifoldeb personol dros iechyd, diogelwch a llesiant cydweithwyr, a throstyn nhw eu hunain
1.6 yn dangos ymrwymiad at gydraddoldeb ac amrywiaeth

2. Unplygrwydd Proffesiynol

Mae cofrestreion:

2.1 yn atebol am eu hymddygiad a’u cymhwysedd proffesiynol

3. Cydweithio

Mae cofrestreion:

3.1 yn parchu, yn cynorthwyo, ac yn cydweithio gyda chydweithwyr, dysgwyr, pobl ifanc ac eraill i gyflawni’r deilliannau dysgu gorau
3.2 yn rhannu profiad a gwybodaeth i helpu eu hunain ac ymarferwyr eraill i ddatblygu a chynnal ymarfer gorau
3.4 yn cyfathrebu mewn modd priodol ac effeithiol gyda phob un sy’n gysylltiedig ag addysgu dysgwyr a phobl ifanc

4. Gwybodaeth a Dealltwriaeth Broffesiynol
Mae cofrestreion:

4.4 lle y bo angen, yn ceisio cymorth, cyngor, ac arweiniad, ac yn agored i adborth, gan ymateb iddo mewn modd cadarnhaol ac adeiladol

Mae’r Cod yn bwynt cyfeirio pwysig. Meddyliwch am y pum egwyddor allweddol a’r disgwyliadau maen nhw’n eu gosod arnoch. Bydd y Cod yn eich helpu i wneud y penderfyniadau iawn pan fyddwch yn wynebu’r heriau yr ymdrinnir â nhw yn y canllaw hwn.

Mae’r Cod ar gael ar ein gwefan.

Perthnasoedd cadarnhaol a phroffesiynol â chydweithwyr

Yn yr un modd ag unrhyw weithle, bydd gan eich cydweithwyr ystod o wahanol rolau, personoliaethau, ac arddulliau gweithio, ac mae’n bwysig gwerthfawrogi a pharchu eu hymagweddau amrywiol at eu gwaith. Cofiwch, mae llawn cymaint o amrywiaeth ymhlith cofrestreion ag ymhlith dysgwyr a phobl ifanc.

Wrth ddatblygu perthnasoedd cadarnhaol â’ch cydweithwyr, mae’n ddefnyddiol meddwl am yr hyn maen nhw’n ei ddisgwyl gennych. Yn yr un modd ag y mae angen i ddysgwyr a phobl ifanc wybod beth a ddisgwylir ganddynt, mae hefyd angen i chi wybod beth a ddisgwylir gennych fel cofrestrai a chydweithiwr, wrth i chi ddatblygu a chynnal y perthnasoedd gweithio hynny.

Mae gan berthynas waith gadarnhaol a phroffesiynol nifer o nodweddion pwysig. Mae’r rhain yn cynnwys y canlynol, nad ydynt yn annibynnol ar ei gilydd:

Parchu pawb

Ychydig iawn o bobl sy’n ffynnu mewn awyrgylch gwaith ymosodol lle y ceir bwlio, lle maen nhw’n cael eu canmol yn anfynych a’u beirniadu’n rheolaidd.

Mae parchu cydweithwyr yn rhan hanfodol o berthynas dda. Mae realiti’r gweithle’n golygu y byddwch yn aml yn dod i gysylltiad â phobl o ystod fwy amrywiol o lawer o gefndiroedd nag y byddech yn eich bywyd preifat, efallai. Y ffordd symlaf a mwyaf effeithiol o ddangos parch yw annog cyfathrebu agored ac adborth, sy’n dangos bod safbwyntiau pawb yr un mor ddilys â’i gilydd.

Yna, mae’n bwysig gwrando ar safbwyntiau eich cydweithwyr a bod yn barod i archwilio safbwyntiau a allai fod yn wahanol i’ch rhai chi. Dysgwch dderbyn a dathlu gwahaniaethau a cheisiwch fod yn broffesiynol ac yn gwrtais bob amser trwy:

• drin eich cydweithwyr mewn ffordd barchus ac empathetig
• trin eich cydweithwyr yn gyfartal, ni waeth beth fo’u hil, crefydd, rhywedd, oedran, neu gyfeiriadedd rhywiol
• peidio byth â sarhau eich cydweithwyr, hyd yn oed os ydych yn credu bod hynny’n jôc neu’n ‘gellwair’ yn unig
• osgoi gwneud materion yn bersonol
• bod yn ymwybodol o iaith eich corff, eich tôn, a’ch ymarweddiad
• peidio â beirniadu eich cydweithwyr yn gyson am bethau bach, na’u bychanu, eu diraddio, neu eu trin yn nawddoglyd
• bod yn ymwybodol y gallai cyfres o weithredoedd ymddangosiadol ddibwys, sy’n cronni dros amser, gael eu hystyried yn fwlio

Cyfathrebu agored

Mae cyfathrebu agored yn y gweithle yn bwysig iawn. Mae’n caniatáu i bobl fynegi syniadau’n rhydd heb ofni beirniadaeth.

Peidiwch ag ofni adborth. Gwrandewch arno a dysgwch ohono i ddod yn ymarferydd ac yn gydweithiwr gwell. Mae’n bwysig cofio bod pawb yn gyfrifol am gyfathrebu’n effeithiol a’i fod yn ymwneud â mwy na chyfnewid gwybodaeth yn unig. Mae hefyd yn ymwneud â deall yr emosiwn a’r bwriadau wrth wraidd y wybodaeth.

Bydd sgiliau cyfathrebu da yn eich helpu i gysylltu â’ch cydweithwyr yn effeithiol, datblygu ymddiriedaeth a pharch, a theimlo eich bod yn cael eich clywed a’ch deall.

Empathi

Mae empathi’n golygu deall pobl eraill trwy ddangos diddordeb go iawn ynddyn nhw a’u pryderon.
Mae dangos tosturi tuag at eich cydweithwyr, anhunanoldeb, a pheidio â barnu yn elfennau allweddol o ddatblygu empathi.

Ymddiriedaeth

Mae pob perthynas dda wedi’i seilio ar ymddiriedaeth. Mae ymddiriedaeth yn cael ei sefydlu trwy gynnal ymddygiad ac ymarfer da.

Cymerwch gyfrifoldeb am eich camgymeriadau, yn hytrach na rhoi’r bai ar rywun neu rywbeth arall. Mae uniondeb yn ganolog i ymddiriedaeth. Byddwch yn deg ac yn onest yn eich holl ymwneud â phobl eraill.

Rhannwch adnoddau, gwybodaeth, a dysgu â chydweithwyr a cheisiwch wrthsefyll y demtasiwn i glebran.

Sgiliau rhyngbersonol

Yn gyffredinol, mae sgiliau rhyngbersonol yn y gweithle yn ymwneud â gallu cyflogai i gyd-dynnu ag eraill ar yr un pryd â gwneud ei waith. Maen nhw’n cynnwys popeth o sgiliau cyfathrebu a gwrando i agwedd ac ymarweddiad.

Mae cyfathrebu’n golygu mwy na chyfnewid gwybodaeth yn unig. Mae’n bwysig bod yn glir, yn ddigyffro, ac yn bwrpasol yn ogystal ag yn gwrtais. Cofiwch, nid dim ond yr hyn rydych chi’n ei ddweud sy’n bwysig, ond sut rydych chi’n ei ddweud. Meddyliwch am eich cyswllt llygad, ystum eich corff, a symudiad eich corff. Aseswch bob sefyllfa a byddwch yn barod i addasu’ch cyfathrebu geiriol a di-eiriau i weddu iddi.

Gwerthfawrogwch bobl eraill. Dangoswch eich gwerthfawrogiad yn ddiffuant pan fydd cydweithwyr yn eich helpu. Mae pawb yn hoffi teimlo eu bod yn cael eu gwerthfawrogi a’u bod yn gwneud cyfraniad gwerth chweil. Gall adnabod, cydnabod, a dathlu cyflawniadau cydweithwyr, ni waeth pa mor fach, gael effaith fawr ar eu hunan-barch. Mae ychydig o ganmoliaeth ddiffuant fynd ymhell tuag at ddatblygu perthnasoedd gweithio da.

Sgiliau gwrando

Bydd gwrandäwr da nid yn unig yn gwrando ar yr hyn sy’n cael ei ddweud, ond hefyd yn nodi’r hyn sydd heb ei ddweud, neu sydd wedi’i ddweud yn rhannol yn unig. Mae sgiliau gwrando gwael yn golygu bod negeseuon yn gallu cael eu camddeall neu eu camddehongli.

Nid yw unrhyw swydd yn rhydd rhag problemau. Nid anwybyddu problemau gan obeithio y byddant yn diflannu yw’r ateb. Pan fo’n bosibl, gwrandewch ar gydweithwyr a myfyriwch ar yr effaith y bydd unrhyw benderfyniad yn ei chael arnyn nhw a/neu’r dysgwyr a’r bobl ifanc.

Mae negodi effeithiol yn helpu i ddatrys sefyllfaoedd lle y gallai’r hyn y mae un person yn ei ddymuno wrthdaro â’r hyn y mae person arall yn ei ddymuno. Yn ddelfrydol, y peth gorau yw dod o hyd i ateb sy’n dderbyniol i bawb. Fel arfer, bydd amlygu nodau cyffredin a bod yn barod i gyfaddawdu yn arwain at ddatrysiad effeithiol.

Byddwch yn bendant

Mae hyn yn golygu mynegi’ch hun yn effeithiol a dadlau dros eich safbwynt chi neu berson arall heb fod yn ymosodol nac yn anystyriol tuag at bobl eraill. Sylweddolwch nad yw pawb yn naturiol bendant, ac yn aml nad yw pobl yn ddigon hyderus i fynegi eu hunain yn y gweithle.

Yn yr un modd ag unrhyw berthynas, mae’n cymryd amser i ddatblygu perthnasoedd cadarnhaol â’ch cydweithwyr. Cofiwch weithredu’n broffesiynol bob amser, a gwerthfawrogi, parchu, a gweithio gyda’ch cydweithwyr. Yna, byddwch ymhell ar eich ffordd tuag at ddatblygu perthnasoedd cadarnhaol a chefnogol â’ch cydweithwyr er budd eich amgylchedd gwaith.

Beth i’w wneud os bydd pethau’n mynd o chwith

Yn naturiol, bydd adegau pan nad yw perthnasoedd proffesiynol yn datblygu fel y bwriadwyd neu y gobeithiwyd, neu efallai bydd perthynas benodol yn dioddef rhai rhwystrau. Mae’n bwysig cydnabod ac unioni’r sefyllfaoedd hyn cyn gynted â phosibl cyn i’r problemau dreiddio’n ddwfn a bod yn amhosibl eu datrys.

Er enghraifft, weithiau, gall pethau cymharol ddibwys ddod yn ffynhonnell wrthdaro ac arwain at ddrwgdeimlad. Mae’n bwysig eich bod yn ceisio adnabod tensiwn yn gynnar ac ymateb yn gyflym. Fe allai hyn gynnwys mynd i’r afael â’ch ymddygiad eich hun a’i reoli. Yn aml, gall ymyrraeth brydlon, ragweithiol atal chwalfa tymor hwy mewn perthnasoedd, hyd yn oed os yw’n golygu gorfod gofyn am gymorth gan bobl eraill, er enghraifft, trwy gyfrwng cyflafareddu.

Bwlio ac aflonyddu

Mae bwlio’n ymddygiad y bwriedir iddo danseilio, bychanu, difenwi, neu niweidio’r derbynnydd.
Gall bwlio gael effaith ofnadwy ar y dioddefwr ac effeithio’n ddifrifol ar ei iechyd a’i les meddyliol. Gorau po gynted yr ymdrinnir ag ef ac, os ydych chi’n ystyried eich bod yn ddioddefwr, mae’n bosibl y bydd angen i chi geisio cymorth, efallai gan gydweithiwr arall, eich rheolwr, neu gynrychiolydd undeb.
Fe allai fod yn ddefnyddiol i chi gadw cofnod dyddiadur o’r ymddygiad a chyfeirio at bolisi bwlio eich cyflogwr i gael rhagor o arweiniad.

Aflonyddu rhywiol

Gellir diffinio aflonyddu rhywiol fel ymddygiad sy’n gwneud i rywun deimlo’n ofidus, dan fygythiad, neu wedi’i sarhau, ac mae’r ymddygiad o natur rywiol. Mae aflonyddu rhywiol yn ymwneud â cham-drin pŵer, nid hwyl neu gyfeillgarwch. Gall aflonyddu rhywiol gynnwys:

• sylwadau, ensyniad, neu jôcs rhywiol
• ymddygiad corfforol, gan gynnwys awgrymiadau rhywiol digroeso, cyffwrdd, a gwthio yn eich erbyn ‘yn ddamweiniol’
• cwestiynau neu sylwadau ynglŷn â’ch bywyd personol
• addewidion neu fygythiadau yn ymwneud ag amodau cyflogaeth yn ddychwelyd am gymwynasau rhywiol

Unwaith eto, os ydych yn ystyried eich bod yn dioddef triniaeth o’r fath eich hun, dylech roi gwybod i’ch cyflogwr (rheolwr llinell neu gynrychiolydd Adnoddau Dynol) a/neu’ch cynrychiolydd undeb os ydych yn aelod o undeb llafur.

Torri’r Cod

Mae’r isod yn enghreifftiau o achosion lle mae cofrestreion (o’r holl gategorïau cofrestreion) wedi bod yn destun achos disgyblu CGA o ganlyniad i beidio â chynnal perthnasoedd proffesiynol priodol â chydweithwyr.

Ym mhob achos, torrwyd y Cod yn glir a rhoddwyd ystod o gosbau disgyblu i’r cofrestreion, gan gynnwys, mewn rhai achosion, eu gwahardd rhag ymarfer yn y gweithlu addysg yn y dyfodol.
Roedd cofrestrai wedi:

• ymddwyn yn amhriodol ar lafar ac yn gorfforol gyda nifer o gydweithwyr, a oedd yn cynnwys bwlio ac aflonyddu rhywiol. Arweiniodd yr ymddygiad at dorri ymddiriedaeth a ffydd yn ddifrifol
• bwlio ac aflonyddu cydweithiwr trwy wneud sylwadau rhywiol o flaen cydweithwyr eraill a dysgwyr yr oedd y cofrestrai wedi’u cyfiawnhau fel ‘cellwair yn unig’
• torri polisïau a gweithdrefnau trwy wahaniaethu yn erbyn cydweithiwr anabl
• dangos ymddygiad gwahaniaethol homoffobig yn erbyn cydweithiwr a oedd yn aelod o’r gymuned LHDTC+
• cyffwrdd â chydweithiwr yn amhriodol ar noson allan gwaith
• ymddwyn mewn ffordd amhroffesiynol tuag at gydweithwyr, a oedd yn cynnwys colli ei dymer, gweiddi, a rhegi at staff, gwneud sylwadau bychanol a rhywiol
• bwlio a bygwth staff mewn perthynas â pherfformiad yr ysgol yn y profion llythrennedd a rhifedd cenedlaethol
• cyflawni gweithredoedd twyllodrus â gwaith dysgwyr a cheisio beio a chysylltu cydweithwyr eraill, er ei fod yn uwch arweinydd
• defnyddio iaith frwnt a difrïol tuag at gydweithiwr mewn anghydfod gwaith, a bygwth trais corfforol
• methu dilyn cyfarwyddiadau rheolwyr, ceisio camarwain cydweithwyr, a rhoi gwybodaeth anghywir am ddysgwyr. Yn ogystal, ni chymerodd ran mewn cynllunio, cadw cofnodion, cynnydd dysgwyr, a gweithredodd yn anonest o ran gwaith dysgwyr

Cymorth ychwanegol

Rydym yn cynnig cyflwyniadau sy’n canolbwyntio ar briodoldeb i ymarfer. Os hoffech chi neu’ch cyflogwr drefnu un yn y gweithle, cysylltwch â ni.