Mae Donna Ali, Prif Weithredwr a sylfaenydd BE.Xcellence, yn ysgrifennu am yr angen am fwy o amrywiaeth yn ein gweithlu ysgolion ac am rwydwaith newydd i gynorthwywyr addysgu Duon, Asiaidd ac ethnig lleiafrifol a allai helpu i gyflawni hyn.

Yn ôl ymchwil ddiweddar gan CGA mae athrawon ysgol yng Nghymru yn llawer llai tebygol o ddod o gefndir Du, Asiaidd neu ethnig lleiafrifol na’r disgyblion maent yn eu haddysgu. Mae hyn yn wir hefyd (i raddau ychydig yn llai) am weithwyr cymorth dysgu mewn ysgolion. Rydym ni yn BE.Xcellence eisiau newid hyn.

Wrth feddwl am natur anghynrychioliadol y gweithlu ysgolion yng Nghymru, rwy’n cael fy atgoffa am ddihareb Affricanaidd sy’n dweud “hyd nes i’r llew ddysgu sut i ysgrifennu, bydd pob stori yn mawrygu’r heliwr”. Mae’r newidiadau i’r cwricwlwm ysgol a gynigiwyd yn gynharach eleni gan yr Athro Charlotte Williams yn gyfle cyffrous i ehangu'r ystod o safbwyntiau a addysgir yn ein hysgolion, gan ganiatáu i leisiau cymunedau ethnig lleiafrifol gael eu clywed, fel erioed o’r blaen. Fodd bynnag, mae’n hanfodol sicrhau bod cwricwlwm sy’n croesawu amrywiaeth yn cael ei ddarparu gan weithlu sy’n gynrychioliadol o’n cymdeithas amrywiol.

Sefydliad newydd yw BE.Xcellence, a sefydlwyd yn 2021 fel Cwmni Buddiannau Cymunedol, i gynyddu cynrychiolaeth pobl o leiafrifoedd ethnig mewn safleoedd o bŵer, gan gynnwys ym maes addysg. Rydym wedi datblygu rhwydwaith proffesiynol newydd i gynorthwywyr addysgu Duon, Asiaidd ac ethnig lleiafrifol (T.A.N.) sydd â’r nod penodol o gefnogi llwybrau addysgol a thrwy ddarparu offer ar-lein a chymorth â llesiant er mwyn cynorthwyo â chynnydd.

Pam ymuno â’n rhwydwaith? 

Nid oes rhaid talu i ymuno â T.A.N ac mae’n cynnig y canlynol i’r aelodau: cyfarfodydd rheolaidd, gwybodaeth, gweithdai, hyfforddiant achrededig a heb ei achredu, offer ac adnoddau ar-lein a chymorth â llesiant. Rydym yn cynnig amrywiaeth o gyfleoedd dysgu proffesiynol i aelodau, gan gynnwys:

• ysgol haf i gynorthwywyr addysgu
• hyfforddiant arbenigol ar ymddygiad
• cyfathrebu â rhieni a meithrin perthnasoedd
• amrywiaeth a chynhwysiant
• adrodd am hiliaeth / polisïau gwrth-hiliaeth

Gan weithio mewn partneriaeth â rhanddeiliaid eraill, mae T.A.N yn unigryw yn ei ymagwedd o gynnig lle diogel i staff cymorth dysgu drafod heriau a dathlu llwyddiannau gydag eraill mewn safleoedd tebyg. Nod arall sydd gennym yw helpu gweithwyr cymorth dysgu i fagu mwy o hyder yn eu hymagwedd at ddysgu yn yr ystafell ddosbarth a chael y wybodaeth ddiweddaraf am newidiadau i’r cwricwlwm. Bydd hyn yn helpu gweithwyr cymorth dysgu i wella eu sgiliau, magu hyder proffesiynol ac o bosibl symud ymlaen i swyddi addysgu.

Yn ogystal â bod o fudd i’r rhai sy’n ymaelodi, nod arall sydd gan T.A.N. yw bod o fudd i’w hysgolion, trwy leihau costau ariannu hyfforddiant ychwanegol, galluogi cynorthwywyr addysgu i gyfrannu at wella’r ysgol, hwyluso partneriaeth rhwng cynorthwywyr addysgu ac athrawon a chyfrannu at ddysgu disgyblion trwy wella sgiliau a gwybodaeth cynorthwywyr addysgu. Yn fwy eang, mae T.A.N. wedi’i gynllunio i helpu i gynyddu cynrychiolaeth pobl Dduon, Asiaidd ac Ethnig Lleiafrifol yn y gweithlu ysgolion trwy gynorthwyo â chadw unigolion o’r grwpiau hyn a’u cynorthwyo i gamu ymlaen yn y proffesiwn.

Mae cyflwyno’r Cwricwlwm i Gymru newydd o 2022 ymlaen yn cynnig cyfleoedd ar gyfer arddulliau addysgu newydd a chynhwysol, a fydd o’r diwedd yn rhoi cyfle i ddysgwyr edrych ar brofiadau a chyfraniadau amrywiol pobl Dduon, Asiaidd ac ethnig lleiafrifol yng Nghymru. Mae hwn yn gyfnod cyffrous, ac rydym ni yn BE.Xcellence yn gobeithio y bydd y newid sylweddol hwn yn golygu nid yn unig deunydd addysgu newydd, ond hefyd cynnydd yn amrywiaeth y bobl fydd yn ei ddarparu.

Os ydych chi’n weithiwr cymorth dysgu o gymuned ethnig lleiafrifol, hoffem glywed gennych chi. Os hoffech gael gwybod mwy am T.A.N., cysylltwch â This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it..

Ynglŷn â Donna Ali

Donna Ali yw sylfaenydd BeXcellence. Mae Donna yn byw yng Nghaerdydd. Mae hi'n fenyw busnes ac mae hi'n cyfwyno'n aml ar y sioe radio a phodlediad, BOMB (Black Owned Minority Businesses). 

Sharron Lusher – Pennu cyflogau ac amodau i athrawon ysgol yng Nghymru: sut mae’n gweithio?

Sefydlwyd Corff Adolygu Cyflogau Annibynnol Cymru ym mis Mawrth 2019 fel corff annibynnol â’r cyfrifoldeb am wneud argymhellion i Lywodraeth Cymru ar gyflogau ac amodau athrawon ac arweinwyr ysgolion yng Nghymru. Mae'r Bwrdd yn adrodd i Weinidog y Gymraeg ac Addysg yng Nghymru.

Cyfrifoldeb yr Ysgrifennydd Gwladol dros Addysg yn Llywodraeth San Steffan oedd pennu cyflogau ac amodau gwasanaeth athrawon ac arweinwyr ysgolion yng Nghymru ac yn Lloegr hyd 30 Medi 2018. Cafodd y cyfrifoldeb hwn am athrawon ac arweinwyr yng Nghymru ei drosglwyddo i Weinidogion Cymru ar 30 Medi 2018.

Cyflwynodd y Bwrdd ei drydydd adroddiad i’r Gweinidog ym mis Mai 2021. Wrth gyflwyno’r adroddiad hwn, roeddem eisiau diolch i staff addysgu, arweinwyr ac eraill am eu cyfraniad enfawr i gefnogi plant mewn ysgolion ac o bell yn ystod y pandemig, gan ymateb i heriau’r cyfnod digyffelyb hwn.

Felly, beth mae’r Bwrdd yn ei wneud, a sut mae’r broses yn gweithio?

Mae'r Bwrdd yn cynnwys minnau, y Cadeirydd, a saith aelod, sydd i gyd yn cael eu recriwtio trwy’r broses penodiadau cyhoeddus. Bob blwyddyn, mae’r Gweinidog Addysg yn anfon Llythyr Cylch Gwaith atom. Mae hwn yn rhagnodi’r materion y dylem eu hystyried, ac yn dweud wrthym pryd mae angen cyflwyno ein hargymhellion i’r Gweinidog. Eleni, gofynnodd y Gweinidog inni ystyried lefelau ystodau cyflog ar gyfer 2021, a materion eraill, gan gynnwys, er enghraifft, ystyried a yw’r trefniadau Cyfrifoldeb Addysgu a Dysgu presennol yn gweithio’n effeithiol, rôl a chydnabyddiaeth ariannol athrawon heb gymhwyso, ac effaith materion yn ymwneud â rheoli amser.

Corff annibynnol yw’r Bwrdd – mae’n annibynnol ar y llywodraeth ac yn annibynnol ar unrhyw sefydliad cynrychioladol arall. Mae'r broses o ddatblygu argymhellion 'wedi’i seilio ar dystiolaeth'. Rydym yn ymgynghori â chyrff gwahanol ar y materion yn y Llythyr Cylch Gwaith y gofynnwyd inni eu hystyried. Mae'r ymgyngoreion yn cynnwys undebau llafur, cymdeithasau proffesiynol, Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, cymdeithasau sy’n cynrychioli llywodraethwyr ysgolion a Llywodraeth Cymru.

Rydym hefyd yn chwilio am amrywiaeth fawr o dystiolaeth o ffynonellau gwybodaeth ystadegol. Gall hyn gynnwys materion yn ymwneud â’r economi, megis cyfraddau chwyddiant, enillion blynyddol gwahanol broffesiynau, cymaryddion enillion cenedlaethol a rhyngwladol, recriwtio a chadw athrawon ac arweinwyr, i enwi ond ychydig. Rydym yn cael ein cynorthwyo yn ein gwaith gan ysgrifenyddiaeth annibynnol, a ddarperir gan CGA, sy’n rheoli’r broses ei hun, gan drefnu cyfarfodydd, anfon gwybodaeth allan a chynorthwyo â darparu gwybodaeth ystadegol.

Mae ymgyngoreion yn darparu tystiolaeth ysgrifenedig inni ar faterion a geir yn y Llythyr Cylch Gwaith – y cam 'tystiolaeth ysgrifenedig'. Ar ôl inni gael y dystiolaeth ysgrifenedig, caiff yr holl sylwadau a ddaeth i law eu dosbarthu ymysg yr ymgyngoreion, sy’n cael y cyfle i gynnig sylwadau ar dystiolaeth ei gilydd – y cam 'tystiolaeth ategol'.

Caiff y dystiolaeth ei dadansoddi gan y Bwrdd, sydd wedyn yn cyfarfod â chynrychiolwyr yr holl gyrff sy’n ymgyngoreion – y cam 'tystiolaeth lafar'. Yn y cyfarfodydd hyn, caiff y dystiolaeth ei thrafod ac ar ôl hyn, mae’n bosibl y bydd y Bwrdd yn gofyn am dystiolaeth ychwanegol y teimla y gallai fod yn berthnasol i’w ddadansoddiad. Yn ogystal, rydym yn ymweld â detholiad o ysgolion bob blwyddyn, er mwyn cyfarfod ag athrawon ac arweinwyr i wrando ar eu barn, a darparu cyd-destun ar gyfer y dystiolaeth a ddaeth oddi wrth ymgyngoreion.

Yn olaf rydym yn llunio casgliadau ac argymhellion, ac yn ysgrifennu ein hadroddiad i’r Gweinidog. Mae'r Gweinidog yn ystyried yr argymhellion yr ydym wedi’u gwneud, ac wedyn yn penderfynu a fydd yn derbyn yr argymhellion. Mae'n cyhoeddi ei benderfyniadau arfaethedig ar ffurf ymgynghoriad, ac ar ôl diwedd y cyfnod ymgynghori, yn gwneud ei benderfyniadau terfynol.

Daw datganoli’r cyfrifoldeb am gyflogau ac amodau gwasanaeth athrawon ac arweinwyr ar adeg pan mae’r olwg sydd ar addysg yng Nghymru yn newid. Mae ffyniant economaidd, cydlyniant cymdeithasol a llesiant cenedl wedi’u hadeiladu ar seiliau system addysg gadarn a llwyddiannus. Mae Addysg – cenhadaeth ein cenedl yn cydnabod hyn. Ond “er mwyn cyflawni hynny, bydd angen gweithlu addysg o safon uchel sy’n egnïol a brwdfrydig ac sydd wedi ymrwymo i sicrhau dysgu parhaus i bawb. Bydd ein proffesiwn addysgu, gyda phwyslais ar arweinyddiaeth gref a dysgu proffesiynol, yn helpu i fodloni’r disgwyliadau uchel a rennir gennym i gyd ar gyfer ein dysgwyr, ein hysgolion a’n system addysg”. Mae aelodau o’r Bwrdd yn falch o fod yn rhan o daith newid addysgol yng Nghymru, ac maent yn effro i’r cyfleoedd i ddatblygu system addysg sy’n gweithio i Gymru.

Ynghylch Sharron Lusher DL
Ar hyn o bryd Sharron yw Cadeirydd Corff Adolygu Cyflogau Annibynnol Cymru a Chadeirydd Partneriaeth Sgiliau Twristiaeth a Lletygarwch Cymru, mae’n aelod o Fwrdd Cymwysterau Cymru, ac yn aelod o Gyngor Prifysgol Aberystwyth. Penodwyd Sharron yn un o Ddirprwy Raglawiaid Dyfed yn 2010, a dyfarnwyd MBE iddi am wasanaethau i addysg bellach yn 2021.

Keith Towler - Cydnabod rhagoriaeth mewn gwaith ieuenctid trwy'r Marc Ansawdd

Mae Cadeirydd y Bwrdd Gwaith Ieuenctid Dros Dro, sef Keith Towler, yn taflu goleuni ar werth y Marc Ansawdd ar gyfer Gwaith Ieuenctid yng Nghymru, ac yn amlinellu sut gall sefydliadau gwaith ieuenctid elwa ohono.

Pan fyddwn yn gweithio gyda phobl ifanc, mae ansawdd ein hymyriadau yn aml yn anodd ei ddiffinio. Mae’r eiliad hwnnw o ymgysylltu pan fydd person ifanc wedi troi cornel yn emosiynol, achub ar gyfle neu gael ateb i broblem yn uchafbwyntiau yng ngyrfa llawer o weithwyr ieuenctid.

Yn aml, mae’r eiliadau hyn yn deillio o oriau lawer o gynllunio, myfyrio, datblygu neu newid. Mae gwrando ar bobl ifanc ac ymateb iddynt yn hollbwysig. Anaml y bydd cydweithwyr yn cydnabod y rhain fel llwyddiannau arwyddocaol, ond maen nhw’n enghreifftiau o sut mae egwyddorion a gwerthoedd gwaith ieuenctid yn gwneud gwahaniaeth go iawn i berson ifanc. Weithiau, mae’r sector gwaith ieuenctid ei hun yn cyffredinoli hyn trwy ei gyfiawnhau fel bod “yn rhan o’r swydd yn unig”. Rhaid i ni beidio ag anghofio bod gweithwyr ieuenctid yn aml yn mynd gam ymhellach i helpu a chynorthwyo pobl ifanc. Dylai’r eiliadau hyn, a’r gwaith paratoi sy’n arwain atynt, gael eu dathlu.

Mae gan waith ieuenctid o ansawdd uchel rôl allweddol i’w chwarae wrth helpu llawer o bobl ifanc i gyflawni eu potensial llawn. Trwy ddulliau addysgol anffurfiol a heb fod yn ffurfiol, mae arferion gwaith ieuenctid effeithiol yn cynyddu gallu a gwydnwch pobl ifanc ac yn gallu newid eu bywydau er gwell. Trwy gymryd rhan mewn gwaith ieuenctid, gall pobl ifanc ennill hyder a chymhwysedd, datblygu hunanhyder a chael cyfle i osod disgwyliadau a dyheadau uchel i’w hunain.

Mae’r Marc Ansawdd ar gyfer Gwaith Ieuenctid yng Nghymru yn galluogi sefydliadau i ddathlu’r eiliadau hyn a’r gwaith caled a’r ymdrech sy’n ofynnol i’w cyflawni. Mae ennill y Marc Ansawdd yn arwain at lawer o fuddion i sefydliadau. Cydnabyddiaeth yw’r mwyaf nodedig o’u plith; cael bathodyn rhagoriaeth sy’n dangos eich bod wir yn darparu gwasanaeth i bobl ifanc y gallwch chi, eich cymheiriaid a Chymru ymfalchïo ynddo.

Felly, beth yw buddion y Marc Ansawdd?

Mae’r Marc Ansawdd yn helpu sefydliadau i:

• amlygu eu cryfderau cyffredinol a’u meysydd i’w datblygu yn erbyn cyfres o Safonau Ansawdd a gydnabyddir yn genedlaethol;
• llunio cynlluniau ar gyfer gwella;
• sicrhau eu bod yn cynnig darpariaeth o ansawdd uchel i bobl ifanc;
• defnyddio safonau a/neu ddangosyddion penodol i wella meysydd perfformiad maen nhw’n gwybod eu bod yn wannach nag eraill;
• tynnu sylw rhanddeiliaid at bwysigrwydd sicrhau ansawdd, gan gynnwys staff, pobl ifanc, ymddiriedolwyr a chynghorwyr lleol;
• ffurfio barn wybodus ynglŷn â pha mor dda maen nhw’n cyflawni o gymharu â darparwyr eraill
• rhoi sicrwydd i bobl ifanc, eu rhieni a’u gwarcheidwaid, cyllidwyr, sefydliadau partner a rhanddeiliaid eraill eich bod yn darparu gwaith ieuenctid diogel o ansawdd uchel; a
• dangos eu parodrwydd i gael cymorth grant neu gael eu comisiynu i ddarparu gwaith ieuenctid o ansawdd uchel.

Mae’r Marc Ansawdd yn gam cadarnhaol tuag at sicrhau bod gan Gymru ddarpariaeth gwaith ieuenctid o ansawdd da i bobl ifanc a bod y ddarpariaeth yn eu cynorthwyo i gyrraedd eu potensial llawn.

Anogaf unrhyw sefydliad gwaith ieuenctid sydd eisiau herio ei arferion ei hun, a dathlu ei waith a’i gyflawniadau gyda phobl ifanc, i gymryd rhan yn y Marc Ansawdd.

Mae dros ugain o sefydliadau’n cymryd rhan yn y Marc Ansawdd ar hyn o bryd, ac mae llawer ohonynt wedi gwneud cynnydd rhagorol yn ystod cyfnod heriol iawn. Hoffwn eu llongyfarch ar eu llwyddiant, a dymuno pob lwc iddynt wrth symud ymlaen â’r Marc Ansawdd.

Darllenwch fwy am y Marc Ansawdd a sut gall eich sefydliad gymryd rhan

Keith Towler

Keith Towler yw cadeirydd y Bwrdd Gwaith Ieuenctid Dros Dro. Bu Keith yn Gomisiynydd Plant Cymru (2008 – 2015) ac mae nawr yn Ymgynghorydd Annibynnol. Mae’n arbenigwr uchel ei barch ar hawliau plant gyda thros 30 mlynedd o brofiad mewn swyddi gwaith cymdeithasol, gwaith ieuenctid a chyfiawnder ieuenctid.

David Williams - Sut mae gwaith ieuenctid yn edrych yng Nghymru?

Wrth siarad â theuluoedd, ffrindiau ac eraill o’r tu allan i’r proffesiwn gwaith ieuenctid, gofynnir i mi’n aml "beth yn union wyt ti’n ei wneud?" I’r rhai ohonom ni sy’n gweithio yn y proffesiwn, neu’n gysylltiedig â’r proffesiwn, mae’r ateb yn glir iawn. Rydym ni’n meithrin perthnasoedd gyda phobl ifanc mewn amrywiaeth o leoliadau: mewn adeiladau cymunedol fel clybiau ieuenctid, mewn parciau a mannau awyr agored ac mewn ysgolion a cholegau. Yn ei hanfod, ble bynnag y mae pobl ifanc a ble bynnag maen nhw am ymwneud â ni.

Trwy weithio ochr yn ochr â phobl ifanc, rydym ni’n creu mannau diogel wedi’u dylunio a’u hadeiladu i ymateb i’w hanghenion. Ar y cyd, rydym ni’n darparu ac yn creu cyfleoedd i gynorthwyo pobl ifanc ar eu taith i oedolaeth ac annibyniaeth. Dywed y Safonau Galwedigaethol Cenedlaethol ar gyfer Gwaith Ieuenctid mai diben allweddol gwaith ieuenctid yw:

“galluogi pobl ifanc i ddatblygu’n gyfannol, gan weithio gyda nhw i hwyluso’u datblygiad personol, cymdeithasol ac addysgol, i’w galluogi i ddatblygu’u llais, eu dylanwad a’u lle mewn cymdeithas, ac i gyrraedd eu potensial llawn.”

Mae gan waith ieuenctid gyfres glir o egwyddorion a dibenion arweiniol. Mae llwybr dysgu proffesiynol wrth wraidd iddo ac mae wedi bodoli ers cannoedd o flynyddoedd. Y peth cyntaf y mae angen i chi ei wybod yw bod darparu a chyflwyno gwaith ieuenctid yn seiliedig ar y broses, ac nid y cynnyrch. Yn eu cofnod yn 'The Journal of Youth Work: The Process is the Product' mae Gallagher a Morgan yn dyfynnu Beck a Purcell, sy’n dweud:

“…rather than uncritically accepting an imposed set of standards devised outside the local community, which may not necessarily take into account that community’s own values, culture and history, any statement of human rights becomes a starting point for critical reflection and action.”

Mae gwaith ieuenctid wedi’i seilio ar ddull cyflwyno wedi’i seilio ar hawliau, felly mae hyn yn golygu ei bod hi’n hanfodol i ni gydnabod a pharchu’r cymunedau y mae pobl ifanc yn perthyn iddynt a phwysigrwydd cael llais wrth hysbysu a llywio’r byd o’u cwmpas. Ar yr olwg gyntaf, gall un ddarpariaeth gwaith ieuenctid edrych yn wahanol iawn i ddarpariaeth arall. Gall ymddangos bod byd o wahaniaeth rhwng clwb ieuenctid mynediad agored sy’n cynnig cyfleoedd hamdden a sgiliau bywyd a phrosiect cyflogadwyedd ôl-16 ar y stryd, ond mae’r broses o’u creu nhw yn gyson â chyflwyno a methodoleg gwaith ieuenctid.

Mae gwreiddiau gwaith ieuenctid mewn darparu cyfleoedd dysgu anffurfiol a heb fod yn ffurfiol i bobl ifanc, mewn amser, lle a ffordd y mae pobl ifanc yn teimlo’n gyfforddus, y mae ganddynt berchenogaeth arno a diddordeb ynddo. Nid yw gwaith ieuenctid yn mynd ati i gyfeirio dysgu, twf a datblygiad person ifanc; yn hytrach, mae’n ystyried ei hun yn bartner sy’n cefnogi ac yn galluogi pobl ifanc i gyrraedd llawnder eu gallu a’u dymuniadau. Mae egwyddorion cynhwysiant a chyfle cyfartal wrth wraidd yr ymarfer hwn. Er mwyn deall yn well sut mae gwaith ieuenctid yn addysgu pobl ifanc, mae angen i ni wybod am 5 Piler Gwaith Ieuenctid.

Addysgol

Mewn clwb ieuenctid mynediad agored, mae pobl ifanc yn datblygu’u gwybodaeth a’u dealltwriaeth ohonynt eu hunain a’r byd y maent yn byw ynddo. Maent yn cyd-ddylunio ac yn cymryd rhan mewn cyfleoedd i ddysgu sut i ddatrys problemau, gweithio ochr yn ochr â phobl eraill a sut mae eu gwerthoedd personol eu hunain yn rhyngweithio â gwerthoedd eu cymuned a’u cyfoedion. Mae’r clwb gwaith ôl-16 yn ymateb i anghenion pobl ifanc i ddatblygu cyfleoedd ymarferol a phwrpasol i gamu ymlaen mewn bywyd, pu’n ai trwy ddysgu sut i gyflwyno’u hunain ac ysgrifennu CV, neu rywbeth mwy ffurfiol, fel ennill cymhwyster Cymorth Cyntaf yn y Gwaith. Mae datblygiad addysgol, wedi’i yrru’n bersonol, yn allweddol yn y ddwy enghraifft hyn.

Mynegiannol

Yr union reswm pam mae’r prosiect cyflogadwyedd yn bodoli yw oherwydd bod grŵp o bobl ifanc wedi nodi’r angen a’u bod am ysgogi newid yn eu ffordd eu hunain. Mae dysgu’n digwydd mewn sawl amgylchedd gwahanol ac mewn sawl ffordd wahanol. Ni allwn gymryd yn ganiataol y bydd un sefydliad addysgol yn addas i bawb. Mae gwaith ieuenctid yn ceisio galluogi pobl ifanc i fynegi’u hunain lle maent yn teimlo’n gyfforddus ac mewn ffordd sy’n addas iddyn nhw. Mewn unrhyw glwb ieuenctid mynediad agored, byddwch yn gweld amrywiaeth o weithgareddau’n digwydd, o goginio’r tu allan ar dân agored i greu gemau corfforol newydd ar yr iard, neu gynnal gweithdy ar les emosiynol mewn ystafell dawel i fyny’r grisiau. Yr un yw gwreiddiau pob un o’r gweithgareddau hyn: mae gweithwyr ieuenctid yn meithrin perthnasoedd gyda phobl ifanc ac yn rhannu yn y gwaith o greu gwasanaethau sy’n helpu pobl ifanc i fynegi’u hunain.

Cyfranogol

Dywedodd Herbert Stack Sullivan, seiciatrydd a seicdreiddiwr:

“It may be possible through detachment to gain knowledge that is useful, but only through participation is it possible to gain the knowledge that is helpful.”

Mae gwaith ieuenctid yn annog pobl ifanc i ddod yn bartneriaid yn y gwasanaethau a’r profiadau dysgu y maent yn ymgysylltu â nhw. Caiff atebolrwydd a chyfrifoldeb eu hannog yn gyfartal, sy’n helpu i ddatblygu dealltwriaeth unigolyn o weithredoedd, canlyniadau a pherchenogaeth. Os ydw i eisiau gwella fy ngallu i wneud cynnydd ym myd gwaith ond rwy’n cael trafferth gwneud hyn mewn amgylchedd dysgu ffurfiol, yna rhaid i mi gyfrannu fy syniadau ac arloesi o ran creu cyfleoedd a fydd yn fy helpu i ymgysylltu. Os ydw i am ddysgu sgiliau ochr yn ochr â’m cymheiriaid sy’n adlewyrchu sut beth yw byw’n annibynnol, rhaid i mi godi padell ffrio a bod yn barod i dderbyn canlyniadau’r hyn y gall fy sgiliau coginio datblygol ei gynhyrchu.

Cynhwysol

Mewn byd fwyfwy cysylltiedig, mae pobl ifanc yn cael eu hamlygu i amrywiaeth ehangach o ddiwylliannau a chymunedau nag erioed o’r blaen, yn bennaf trwy dwf gweithgarwch ar-lein a’r cyfryngau cymdeithasol. Ni wnawn ni fanylu ar drafferthion ac enillion y ffenomen hon nawr, ond mae’n tynnu sylw i’r byd byd-eang rydym ni’n perthyn iddo. Mae gwaith ieuenctid yn annog pobl ifanc i adnabod prydferthwch a gwerth mewn treftadaeth a diwylliannau gwahanol, i hybu hawl unigolyn i ddathlu a rhannu’i ddiwylliant, ac i ddeall go iawn beth yw hi i fod yn ddinesydd byd-eang a lleol. Trwy weithgareddau fel prosiectau cyfnewid rhyngwladol a digwyddiadau diwylliannol, caiff pobl ifanc eu hannog i feithrin cysylltiadau gwell a magu mwy o ddealltwriaeth o’r byd o’u cwmpas. Wedi’r cyfan, nid yw cynwysoldeb yn ymwneud â rhoi’r un cyfle i bawb, mae’n ymwneud â meithrin cyfleoedd sy’n berthnasol i anghenion yr unigolyn.

Ymrymuso

Gallwch arwain ceffyl at ddŵr, ond ni allwch wneud iddo yfed... ond os na wnaiff y ceffyl yfed, ni fydd pethau’n gorffen yn dda.

Fel gweithwyr ieuenctid, rydym ni’n annog pobl ifanc i gamu i lawnder eu galluoedd a’u capasiti er mwyn gwneud penderfyniadau gwybodus am faterion sy’n effeithio arnyn nhw. Canlyniad y dull hwn: mae pobl ifanc wedi’u hymrymuso ac yn wybodus, maent yn dod yn arweinwyr yn eu cymuned ac maent yn ddinasyddion hyderus... neu rydym yn gweld pobl ifanc yn gwneud penderfyniadau a allai arwain at ganlyniadau personol a/neu gymdeithasol negyddol rydym yn eu hofni. Mae gwaith ieuenctid yn cofleidio risg, ond gyda diogelwch uwchlaw popeth yn y cof. Mae gweithwyr ieuenctid yn parchu hawl pobl ifanc i ddewis eu llwybr eu hunain, ond byddant yn ymyrryd hefyd os bydd y risg yn rhy uchel. Dyma’r trywydd y mae’n rhaid i weithwyr ieuenctid ymrafael â hi’n fedrus ac yn sensitif. Mae ymarfer myfyriol yn gonglfaen y proffesiwn; mae gweithwyr ieuenctid a phobl ifanc fel ei gilydd yn tyfu ac yn datblygu trwy ddysgu o weithredoedd yn y gorffennol a chymhwyso’r dysgu hwnnw i ymdrechion yn y dyfodol.

Mae llawer o’r gweithwyr ieuenctid y cefais y fraint o gydweithio â nhw yn dweud yn aml mai proffesiwn a wnaeth eu darganfod nhw yw gwaith ieuenctid; maent yn teimlo ei fod yn galw arnynt ac yn eu hysbrydoli bob dydd. Pam felly? Rwy’n credu bod y fraint o allu meithrin perthnasoedd didwyll ag eraill i gysylltu a byw bywyd gyda nhw yn egwyddor sylfaenol ein dynoliaeth. Mae gweithwyr ieuenctid yn cael gwneud hyn yn ddyddiol gyda rhai o’r bobl fwyaf ysbrydoledig, gwydn, trugarog, heriol a phrydferth ar y blaned. Nid yw hynny’n beth drwg i allu’i ddweud am eich swydd.

I ddarganfod mwy am sut gallu waith ieuenctid gyfrannu at Cwricwlwm i Gymru, darllenwch bapur trafod a gyhoeddwyd gan y Grŵp Prif Swyddogion Ieuenctid yn ddiweddar.

 
David Williams

Mae David wedi ymwneud â gwaith ieuenctid ers pan oedd yn 17 oed, pan ddechreuodd weithio fel gwirfoddolwr. Ac yntau bellach yn weithiwr ieuenctid â gradd, mae hefyd yn rheolwr gyda Gwasanaeth Ieuenctid Torfaen ac, ar hyn o bryd, mae’n Gadeirydd Grŵp y Prif Swyddogion Ieuenctid.