Anthony Priest - Iechyd meddwl, lles a Covid-19: cymorth am ddim i ysgolion yng Nghymru

Wrth i argyfwng Covid-19 barhau i 2021, mae’r gweithlu addysg wedi bod yr un mor benderfynol o sicrhau bod myfyrwyr yn gallu parhau i ddysgu, gan ymgodymu hefyd â mwy a mwy o alwadau proffesiynol a phersonol. Mae athrawon a staff wedi addasu yn wyneb cyfundrefnau newydd ac wedi ymdrin â newidiadau cyson i ganllawiau, gan barhau i gyflwyno gwersi dyddiol i fyfyrwyr ar yr un pryd. O ganlyniad, mae llawer o’n gweithwyr proffesiynol wedi ymlâdd, yn naturiol.

Eto, clywn o hyd am weithwyr addysg proffesiynol yn mynd y filltir ychwanegol i gefnogi’r plant a’r bobl ifanc maen nhw’n gweithio gyda nhw. Mae hyn yn arbennig o wir wrth i’r pandemig amlygu pryderon sydd eisoes yn bodoli, fel anghydraddoldeb dysgu, tlodi plant a mynediad at dechnoleg.

Mae canfyddiadau diweddar o ymchwil Mynegai Lles Athrawon 2020 Education Support yn dweud wrthym fod lles staff addysg yn is o lawer na lles y boblogaeth gyffredinol. Mae symptomau lles gwael, fel anhawster canolbwyntio, methu cysgu a theimlo’n ddagreuol, ar gynnydd hefyd.

Os nad eir i’r afael â’r symptomau hyn, gallant arwain at ddiagnosis posibl o gyflyrau iechyd meddwl, fel iselder a gorbryder. Mae lefelau straen yn parhau’n uchel ar draws gweithwyr addysg proffesiynol (62%) ac uwch arweinwyr (77%), gydag oriau hir a baich gwaith yn gyfrannwr mawr at hyn.

Dyma pam mae Education Support yn parhau i alw am sicrhau bod lles staff yn ganolog i bolisi addysg ac i arferion ysgolion. Mae cymorth i athrawon wedi dod yn fater o gyfleoedd cymdeithasol ac adferiad cenedlaethol. Bydd profiad o bandemig byd-eang yn ystod eu haddysg orfodol yn effeithio’n sylweddol ar y genhedlaeth hon o blant. Mae’n hanfodol bob y bobl sy’n gyfrifol am roi’r cyfle gorau iddynt yn ddigon iach i barhau i fod yn bresennol - yn gorfforol ac yn emosiynol.

Gwasanaeth Lles Ysgolion Education Support – cymorth am ddim i ysgolion

Yn Education Support, mae dewrder a thrugaredd y gweithlu addysg yn codi’n calon ni, ac rydym yn falch o allu cynnig cymorth yn ystod y cyfnod anodd hwn.

Bellach, gall Education Support, wedi’i ariannu gan Lywodraeth Cymru, gynnig cymorth i ysgolion ledled Cymru, gyda ffocws ar gefnogi iechyd meddwl a lles meddyliol staff. Trwy’r Gwasanaeth Lles Ysgolion, rydym yn cynnig gwasanaethau lles yn y gweithle, yn rhad ac am ddim. Gallwn ddarparu adnoddau i’ch ysgol, gweithdai i staff a chyngor ar bolisïau ac arferion sy’n seiliedig ar arfer gorau, sy’n cefnogi lles staff yn ystod y cyfnod hwn.

Caiff Cynghorydd Lles ei neilltuo i chi, a gall weithio gyda chi i greu cynllun cymorth pwrpasol wedi’i addasu i anghenion eich ysgol.

Hefyd, gall y cynghorydd eich galluogi i gael at wasanaethau eraill, trwy Education Support, gan gynnwys cymorth i benaethiaid yng Nghymru drwy raglen cymorth cymheiriaid rydym ni’n ei threfnu a chynnig goruchwyliaeth un-i-un gan gwnselwyr hyfforddedig. Eto, mae’r gwasanaeth hwn yn rhad ac am ddim i ysgolion yng Nghymru.

Beth mae ysgolion sy’n defnyddio’r gwasanaeth yn ei ddweud

Rydym wedi cael ymateb hynod gadarnhaol gan staff sydd eisoes wedi manteisio ar y Gwasanaethau Lles Ysgolion yng Nghymru. Dyma ddim ond ychydig o’r adborth gwych gawson ni:

“Mae cael arbenigwr ‘wrth law’ fel chi, sydd bob amser ar gael ac sy’n gallu’n cyfeirio ni at wahanol lefelau o gymorth ar gyfer senarios amrywiol wedi bod yn amhrisiadwy… Bu cael cymorth ar y cyd fel grŵp ac yna myfyrio ar sut mae wedi cael effaith yn ôl yng nghyd-destunau gwahanol ein hysgol yn arbennig o fuddiol… rydym yn ddiolchgar iawn i Education Support a’r rhan rydych chi’n ei chwarae yn ystod y pandemig."

"Roeddwn i’n teimlo mod i wedi cael fy ysbrydoli pan adawais i’r ysgol! Mae wir mor bwysig siarad a rhannu, ac mae’n dda siarad â phobl y tu hwnt i ’nghylch cymorth arferol, hefyd."

“Cofrestru ar gyfer y grŵp cymorth hwn oedd un o’r pethau gorau i mi erioed eu gwneud. Rwy’n gwerthfawrogi cymaint y cyfle i ymuno â chriw mor glên!"

Os hoffech gysylltu i ddysgu rhagor am sut gallwn ni helpu (neu i drefnu galwad), cysylltwch ag Anthony.

Llinell gymorth gyfrinachol ar gael, yn rhad ac am ddim

Yn ogystal â’r Gwasanaeth Lles Ysgolion i ysgolion, mae llinell gymorth gyfrinachol a rhad ac am ddim Education Support ar gael hefyd i’r holl staff addysg yng Nghymru. Mae hyn yn cynnwys athrawon, darlithwyr a staff cymorth neu weithwyr ieuenctid sy’n gweithio mewn ysgolion a cholegau.

Os ydych chi’n brwydro â theimladau anodd, gallwch gael cymorth emosiynol gan gwnselydd hyfforddedig drwy ffonio 08000 562561. Mae cymorth ar gael 24 awr y dydd, saith niwrnod yr wythnos. Ffoniwch ni. Fe wnawn ni wrando.

Anthony Priest

Anthony Priest yw Cynghorydd Lles yn y Gweithle yn Education Support.

Nick Hudd - ‘Dysgu cyfunol’ nid ‘addysgu cyfunol’

Mae’n ymddangos bod feirws Covid-19 wedi gweithredu fel rhagflaenydd i’r defnydd cynyddol o’r term ‘dysgu cyfunol’. Mae’r sector addysg, y dadleuais yn flaenorol bod ei randdeiliaid ar gyfnodau gwahanol iawn o ran coleddu a defnyddio technolegau digidol, wedi ymateb yn gyflym i heriau datblygol realiti newydd.

Mae ysgolion, colegau a phrifysgolion, bob un ohonynt wedi bod yn gadarnleoedd addysg ffurfiol, yn cynnig nid adnoddau ac addysgwyr yn unig, ond amgylcheddau sy’n galluogi mynychwyr i ddysgu’n ail law oddi wrth rai eraill, yn edrych yn fwyfwy darfodedig yn ystod y dyddiau hyn. Er mai ar ymagweddau heb fod yn ffurfiol ac ymagweddau anffurfiol y mae fy mhrif sylw, rwy’n cynnwys Canolfannau Ieuenctid yn y categoreiddiad hwn hefyd. Er bod yr holl sefydliadau hyn yn cynnig myrdd o fanteision, mae’r risg a grëir gan ddysgwyr a staff yn ymgynnull mewn niferoedd mawr, yn ystod pandemig byd-eang, yn amlwg yn effeithio ar eu gallu i weithredu’n effeithiol. Felly, fel marchog mewn arfwisg loyw, mae technolegau digidol yn cynnig ateb cyflym, cost-effeithiol, gyda’r term generig ‘dysgu cyfunol’ yn cael ei gynnig mwyfwy i ddisgrifio dull addysgegol newydd iawn.

Ar adegau, yn ystod cyfnodau clo llym, pan ataliwyd mynediad i’r sefydliadau hyn, mae’r cynnig hwn ar-lein wedi dod yn brif broses gyflwyno. Os ydym i gymryd y term ‘dysgu cyfunol’ i ddisgrifio dull addysg lle mae myfyrwyr yn dysgu trwy ddulliau digidol yn ogystal â dulliau traddodiadol wyneb yn wyneb, yna mae’n rhaid bod y gair ‘cyfunol’, yn absenoldeb yr elfen olaf hon, yn mynd yn ddiangen. Mae hwn yn newid mawr mewn paradeim addysgol, ac mae’r defnydd o derminoleg or-syml yn methu ei gyfleu; mae’r diffyg adnoddau ffisegol a chyfleoedd i ryngweithio’n gymdeithasol, y gallu i’r addysgwr ennyn diddordeb dysgwyr mewn sgwrs, dadl, i ymateb yn ddigymell i gwestiynau, wedi’u lleihau i gyd. Mae darparu’r gofod, y modd a’r diwylliant sy’n eu galluogi i fynegi’u hunain, i deimlo wedi’u grymuso, i fod yn wirioneddol gyfranogol yn eu dysgu eu hunain, teimlo eu bod wedi’u cynnwys; mae’r cyfan wedi’u tanseilio. Er nad ydynt yn gwbl absennol o gynnig digidol, mae’r diffyg elfennau hyn yn amharu ar ddysgu yn ddiau.

Ar ôl dweud hynny, daw cyfle yn sgil adfyd. Beth pe bai’r term ‘dysgu cyfunol’ yn cael ei ddefnyddio i ddisgrifio a rhagnodi ymagwedd ehangach o lawer? Er yr effeithiwyd ar addysgu yn y cyfnod digynsail hwn, nid effeithiwyd ar gyfleoedd dysgu. Dysgodd Aristotle i ni y gellir canfod dysgu ym mhob peth a wnawn. Mae’n ymddangos bod y term ‘dysgu cyfunol’, gellir dadlau, yn cael ei ddefnyddio’n anghywir ar adegau i ddisgrifio ‘addysgu cyfunol’. Efallai bod y cadarnleoedd y cyfeiriais atynt yn gynharach wedi dod yn borthorion dysgu, yn hytrach na phyrth at ddysgu.

Mae gwaith ieuenctid a gwaith cymunedol wedi ymwneud erioed â dysgu drwy brofiad. Darparu cyfle i bobl ifanc ddysgu o’r pethau y cânt brofiad ohonynt, ond heb bennu beth ddylen nhw ddysgu; canolbwyntio ar fewnbynnau, yn hytrach nag allbynnau. Defnyddio’r gymuned fel offeryn dysgu, gan alluogi pobl ifanc i chwarae rhan weithgar ynddi ond i elwa hefyd o’r hyn sydd ganddi i’w gynnig, mewn perthynas â’r cyfryw gyfleoedd. I’r rheiny sy’n teimlo’n anesmwyth nawr, gan ddisgwyl darllen am ddadl sy’n ymwneud â rhinweddau’r dulliau hyn yn gorbwyso dulliau system addysg ffurfiol; drwg iawn eich siomi. Mae sefyllfa Covid wedi amlygu breguster y system addysg gyfan sy’n ddibynnol eithriadol ar y cadarnleoedd addysgol y cyfeiriwyd atynt eisoes.

’Does bosib y dylai ‘dysgu cyfunol’ go iawn olygu hynny’n union; cyfuno dulliau ffurfiol gyda dulliau anffurfiol a heb fod yn ffurfiol, yn ddigamsyniol. Cydnabod, cipio a manteisio ar y cyfleoedd dysgu yr amlygir pobl ifanc iddynt yn eu bywydau bob dydd, gan eu hategu â gweithgareddau cwricwla strwythuredig. Mae cydnabod y gall addysgwyr fod yn athrawon, gweithwyr ieuenctid, rhieni, gwarcheidwaid, perchnogion busnes, a chynrychiolwyr y gymuned, yn ehangu cyfle ac yn lliniaru rhai o’r risgiau cysylltiedig o fod yn or-ddibynnol ar unrhyw ddarparwr addysg unigol. Tra bod rhai rhieni a gwarcheidwaid wedi bod yn amharod i weithredu fel athrawon yn ystod cyfnodau clo, efallai oherwydd eu galluoedd academaidd eu hunain, capasiti ac amser, gallai datblygu system addysg sy’n gofyn iddynt weithio yn unol â’u set sgiliau eu hunain, annog cyfranogi yn y prosesau yn hytrach na’u hanghefnogi. Gall canolbwyntio ar yr hyn y mae pobl ifanc yn cael profiad ohono ar hyn o bryd yn hytrach na cholli allan, yn nhermau addysg ffurfiol, ddatguddio cyfleoedd dysgu newydd. Mae pobl ifanc yn byw drwy ddigwyddiad hanesyddol mawr. Er nad wyf am wneud unrhyw gymhariaeth o ran natur digwyddiadau, mae dyddiadur Ann Frank ond yn un enghraifft lle mae edrych ar hanes o safbwynt unigolyn ifanc wedi bod yn offeryn addysgol grymus ei hun.

Yr her nawr, mae’n rhaid, yw cymryd yr hyn a ddysgom drwy’r cyfnod hwn a gwneud newid hirbarhaol. Boed hynny’n golygu adolygu rhoi Cwricwlwm Dyfodol Llwyddiannus Donaldson ar waith, y Strategaeth Gwasanaeth Ieuenctid yng Nghymru, neu archwilio pa rôl y gall cyrff fel Estyn ei chwarae i sicrhau bod rhai o’r egwyddorion hyn yn cael eu cymhwyso, mae cyfle gennym i wneud pethau’n wahanol yma yng Nghymru.

Nick Hudd 

Uwch Ymarferwr Gwaith Ieuenctid i Gyngor Sir Benfro yw Nick Hudd, sydd wedi gweithio fel gweithiwr ieunctid amser llawn i sefydliadau statudol a gwirfoddol dros y 16 mlynedd diwethaf. Mae Nick yn weithiwr ieuenctid sydd â chymhwyster a gyndnabyddir gan JNC yn ogystal â BA (Anrhydedd) Gwaith Ieuenctid a Chymuned gan PCDDS.

Wythnos Iechyd Meddwl Plant - 1 i 7 Chwefror 2021

Mae Cyfarwyddwr Cymru Place2Be, sef Jacqueline Cassidy, yn rhannu ei safbwyntiau ar ddechrau Wythnos Iechyd Meddwl Plant eleni

 Gall llawer ddigwydd mewn blwyddyn! Pan ddathlon ni’r Wythnos Iechyd Meddwl Plant y llynedd, roedd ysgolion ar agor ac yn llawn sŵn ac egni plant, athrawon a staff.

Flwyddyn yn ddiweddarach, rydyn ni’n wynebu’r realiti newydd sydd wedi profi gwytnwch plant, teuluoedd, arweinwyr ysgolion a staff i lefelau digynsail. Nid yw erioed wedi bod mor bwysig cefnogi iechyd meddwl plant. Mae Covid wedi cael effaith enfawr ar les plant a phobl ifanc ledled Cymru, ac mae’r effaith honno’n parhau. Mae’n debygol y byddwn yn gweld effeithiau’r pandemig hwn ar iechyd meddwl plant am flynyddoedd lawer i ddod.

Thema Wythnos Iechyd Meddwl Plant eleni yw “Mynegwch eich Hun”, ac rwy’n falch iawn o rannu cyfoeth o weithgareddau, syniadau ac adnoddau rhad ac am ddim Place2Be i blant a phobl ifanc, rhieni a gofalwyr, athrawon a staff ysgolion gyda chi. Mae’r adnoddau ar gael yn Gymraeg ac yn Saesneg ac fe’u datblygwyd i fod yn hyblyg i’w defnyddio gyda phlant sydd yn yr ysgol a’r rhai sy’n dysgu gartref.

Mae’r Wythnos Iechyd Meddwl Plant yn gyfle pwysig i amlygu’r heriau sy’n wynebu ein plant a’n pobl ifanc yng Nghymru ac i ddathlu a hybu iechyd meddwl da a lles.

Yn Place2Be, rydyn ni’n falch o weld y datblygiadau polisi yng Nghymru sy’n cydnabod pwysigrwydd iechyd meddwl plant. Mae’n wych gweld y bydd iechyd meddwl a lles yn cael eu hymgorffori yn y cwricwlwm newydd yng Nghymru. Rydyn ni hefyd yn croesawu datblygiad y Fframwaith Dull Ysgol Gyfan. Mae defnyddio dull ysgol gyfan sy’n canolbwyntio ar y plentyn o fynd i’r afael ag iechyd meddwl wedi bod yn genhadaeth i ni yn Place2Be ers dros 25 mlynedd. Rydyn ni’n gweithio mewn partneriaeth â chymunedau ysgolion, ac mae ein staff sy’n gweithio mewn ysgolion yn cynnig amrywiaeth o ymyriadau cyffredinol ac wedi’u targedu, o gwnsela unigolion a gwaith grŵp i blant a phobl ifanc, cymorth i rieni a chynnig lle i feddwl (‘Place2Think’) i arweinwyr a staff ysgolion.

Mae’n bwysig bod pawb sy’n gweithio gyda phlant a phobl ifanc yn gallu cynnal eu hiechyd meddwl a’u lles eu hunain, yn ogystal â bod yn ymwybodol o sut i gynorthwyo’r plant a’r bobl ifanc maen nhw’n gweithio gyda nhw. Yn awr, rydyn ni’n gwybod bod hyn yn bwysicach nag erioed. Roedd arweinwyr a staff ysgolion eisoes dan bwysau aruthrol ac mae’r pandemig wedi gwthio eu gwytnwch i’r eithaf, fel yr amlygwyd yn yr Adroddiad Lles diweddar gan yr Academi Genedlaethol, cyfres Estyn o adroddiadau Cymorth Lles a gwaith rhagorol Education Support yng Nghymru. Mae Place2Be, ynghyd ag elusennau iechyd meddwl blaenllaw eraill, wedi galw am gymorth i weithwyr rheng flaen fod yn flaenoriaeth genedlaethol.

Yn yr un modd â llawer o sefydliadau, bu’n rhaid i Place2Be arloesi a bod yn hyblyg iawn o ran y cymorth a’r gwasanaeth rydyn ni’n eu cynnig i gymunedau ysgolion. Mae’r rhan fwyaf o’n hyfforddiant a’n DPP ar gael ar-lein bellach. Rydyn ni’n cynnig ein gwasanaethau o bell yn gyfan gwbl am y tro cyntaf i ysgolion gwledig pellennig yn yr Alban ac yn gobeithio cynnig gwasanaethau tebyg yng Nghymru yn fuan iawn.

Diolch i ymgyrch codi arian arbennig, rydyn ni hefyd yn cynnig ein Rhaglen Sylfaen Hyrwyddwyr Iechyd Meddwl ar-lein yn rhad ac am ddim i 2,500 o athrawon a staff sy’n gweithio mewn ysgolion ledled Cymru. Mae’r rhaglen 6 wythnos fer hon yn rhoi ymwybyddiaeth sylfaenol o iechyd meddwl plant. Yn bwysig, mae’r rhaglen hefyd yn mynd i’r afael â lles meddyliol yr oedolion sydd mewn cysylltiad â’r plentyn neu’r person ifanc. Bydd ein carfan nesaf ar gyfer cymunedau ysgolion yng Nghymru yn dechrau ym mis Mawrth. Mae ar gael yn Saesneg ar hyn o bryd, ond rydym yn gweithio gyda phartneriaid ac yn gobeithio y bydd ar gael yn Gymraeg yn fuan iawn.

Diolch am ein helpu i roi’r si ar led a hyrwyddo #WythnosIechydMeddwlPlant #Place2BeCymru @Place2Be

Elusen Iechyd Meddwl Plant yn y Deyrnas Unedig yw Place2Be. Rydym yn falch o fod yn cynyddu ein gwasanaethau cymorth a hyfforddiant mewn ysgolion ledled Cymru.

Dolennu cyswllt defnyddiol

Mae’r ffilm fer hon yn rhoi trosolwg o’n gwaith gydag ysgolion (Saesneg yn unig). 
Dysgwch fwy am yr Wythnos Iechyd Meddwl Plant (Saesneg yn unig)
Lawrlwythwch adnoddau ar gyfer ysgolion a grwpiau ieuenctid
Dysgwch fwy am Place2Be (Saesneg yn unig)
Cysylltwch â Jacqueline trwy This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Dr Howard Williamson - O’r lleol i’r byd-eang: Ydy gwaith ieuenctid yn aeddfedu yng Nghymru?

Fe ddes i’n weithiwr ieuenctid ar ddamwain yn fy arddegau, pan adeiladwyd canolfan gymunedol yng nghornel ein parc ‘ni’. Roedden ni’n cynnal ein clwb ieuenctid ein hunain bob nos Iau, gyda’r rhybudd y bydden ni’n cael ein gwahardd pe byddai unrhyw gwynion. Gan mai fi oedd yr aelod o’r ‘bois yn y parc’ â’r ddawn siarad, fe gymerais gyfrifoldeb, yn 15 oed, yn y 1960au.

Fe wnes i barhau i wirfoddoli fel gweithiwr ieuenctid am flynyddoedd lawer, ble bynnag roeddwn i’n byw. Fe es i i’r brifysgol a gwneud PhD ar droseddwyr ifanc a’r system cyfiawnder ieuenctid. Fe adawais i’r brifysgol yn eithaf ansicr p’un a oeddwn i eisiau bod yn academydd neu’n weithiwr ieuenctid. Am y 30 mlynedd nesaf, fe gyflawnais i’r ddwy rôl. Ac, o ganol y 1980au, roeddwn i ynghlwm wrth bolisi ieuenctid, yn gyntaf yng Nghymru, yna yn y Deyrnas Unedig, ac yn ddiweddarach trwy’r Comisiwn Ewropeaidd, Cyngor Ewrop a’r Cenhedloedd Unedig.

Yn ystod y 30 mlynedd diwethaf, rydw i wedi adolygu polisïau ieuenctid mewn 21 o wledydd Ewropeaidd, ysgrifennu tair cyfrol ar ‘gynorthwyo pobl ifanc yn Ewrop’ a golygu saith cyfrol o Hanes Gwaith Ieuenctid yn Ewrop. Mae’r teitl cyntaf yn ddiddorol oherwydd ei fod yn arwain ymlaen o’r is-deitl Ymestyn Hawliau: cynorthwyo pobl ifanc yng Nghymru (Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2000), sef y polisi ieuenctid penodol cyntaf yng Nghymru ac, yn fy marn i, un o’r fframweithiau polisi mwyaf trawiadol a blaengar ar gyfer pobl ifanc i’w gynhyrchu erioed yn unrhyw le yn y byd. Yn arwyddocaol, awgrymodd rôl i waith ieuenctid yn benodol ac yn ymhlyg, yn annibynnol a thrwy bartneriaeth ag asiantaethau eraill, ar draws ystod o feysydd polisi.

Ar ddechrau’r broses o adolygu polisïau ieuenctid Cyngor Ewrop, ym 1997, ychydig iawn o gydnabyddiaeth a roddwyd i ‘waith ieuenctid’, heb sôn am drafodaeth arno. Nid oedd y Papur Gwyn cyntaf ar bobl ifanc a gyhoeddwyd gan y Comisiwn Ewropeaidd yn 2001 yn cyfeirio ato. Nid oedd Cyngor Ewrop yn siarad amdano. Roedd pob sefydliad yn darparu cymorth ar gyfer yr hyn y gallem ei ystyried yn ‘waith ieuenctid’, er hynny, yn eu gwahanol ffyrdd, yn unol â’u hamcanion sefydliadol – roedd rhaglenni’r Comisiwn yn canolbwyntio ar ddysgu a symudedd, roedd prosiectau’r Cyngor yn ymwneud ag addysg hawliau dynol a datrys anghydfod. Roedden nhw’n siarad am addysg heb fod yn ffurfiol a dysgu heb fod yn ffurfiol, yn ôl eu trefn, nid gwaith ieuenctid.

Dim ond erbyn diwedd y blynyddoedd 2000 y dechreuwyd ymchwilio i’r cysyniad o ‘waith ieuenctid’, trwy’r prosiect Hanes Gwaith Ieuenctid yn Ewrop (2008-2018). Datgelodd pob seminar a gynhaliwyd y gwahaniaethau enfawr o ran deall natur gwaith ieuenctid a’r amrywiaeth enfawr yn y ffyrdd o’i ddarparu. Mewn rhai rhannau o Ewrop, roedd bron fel addysg ffurfiol; mewn rhannau eraill, fel gwaith cymdeithasol therapiwtig. Roedd y Confensiwn Gwaith Ieuenctid Ewropeaidd 1af, a gynhaliwyd yn 2010, yn dathlu’r amrywiaeth honno.

Ond, o’r tu allan, gallai’r amrywiaeth honno edrych yn anhrefnus yn hawdd. A allai popeth o waith ‘datgysylltiedig’ gyda phobl ifanc ar y stryd i waith sefydliadau ieuenctid ymreolus neu ymgyrchoedd ieuenctid ar fater penodol oll gael ei ystyried yn ‘waith ieuenctid’? A allai’r cyfan fodoli o dan yr un faner? Ai gwaith wedi’i gyfeirio at grŵp oedran penodol yn unig oedd ‘gwaith ieuenctid’, neu ymarfer mewn lleoedd penodol, methodoleg, neu rywbeth arall? Ceisiodd yr 2il Gonfensiwn Gwaith Ieuenctid Ewropeaidd, a gynhaliwyd yn 2015, sefydlu p’un a oedd unrhyw ‘dir cyffredin’ mewn gwirionedd, ar draws mathau o ymarfer, arddulliau darparu, lleoliadau daearyddol a’r materion yr ymdrinnir â nhw.

Er syndod, efallai, cytunwyd yn gyffredinol bod yr holl ‘waith ieuenctid’ (er nad oedd hynny wedi’i ddiffinio’n bendant o hyd o ran ymarfer) yn ceisio cyflawni dau nod: hyrwyddo ac amddiffyn mannau ar gyfer pobl ifanc (mannau ar gyfer ymreolaeth, cyfranogiad, llais a gweithredu), a chefnogi pontydd i bobl ifanc gymryd y camau nesaf tuag at ddyfodol cadarnhaol a phwrpasol. Yn fyr, roedd gwaith ieuenctid yn ymwneud â helpu pobl ifanc i fod yn ifanc a helpu pobl ifanc i ddod yn oedolion.

Anaml y bydd rhethreg mor aruchel yn trosi’n hawdd neu’n gyflym yn realiti. Yr hyn sydd wrth wraidd gwaith ieuenctid yw’r angen am sgiliau myfyriol ac wedi’u mireinio i negodi safbwyntiau gwahanol rhwng pwysau a disgwyliadau gwahanol. Cyflëwyd y rhain ym mhennod olaf Cyfrol VII o’r gyfres Hanes: deuddeg trilema ar gyfer gwaith ieuenctid. Fe’i gelwir yn ‘Drialog myfyriol’, sy’n amlygu’r gwersi o’r prosiect hanes. Mae’n bell o’r ystrydebau gor-syml sy’n tybio bod gwaith ieuenctid yn ymwneud â phing-pong a phŵl, er y gallai hynny fod yn fan cychwyn yn sicr, wrth i berthnasoedd gael eu ffurfio ac ymddiriedaeth gael ei datblygu.

Yn ddiweddarach eleni, bydd 3ydd Confensiwn Gwaith Ieuenctid Ewropeaidd yn cael ei gynnal ar-lein, gyda’r nod o sefydlu Agenda Gwaith Ieuenctid Ewropeaidd trwy’r ymrwymiadau a fynegir yn strategaeth ieuenctid newydd yr Undeb Ewropeaidd (2018-27) a strategaeth sector ieuenctid newydd Cyngor Ewrop (hyd at 2030). [Cytunodd Cyngor Ewrop ar Argymhelliad ar Waith Ieuenctid yn 2017 hefyd.]

Yng Nghymru, fel ym mhobman arall, bu’n rhaid i waith ieuenctid ymladd i gael parch a chydnabyddiaeth, darbwyllo eraill droeon o’i ansawdd a’i effaith, a dadlau ei achos dros hyfforddiant, cymhwysedd a chynyddu capasiti. Mae addysg a dysgu heb fod yn ffurfiol – a ddarperir trwy waith ieuenctid – yn bodoli rhwng addysg ffurfiol a dysgu anffurfiol. Cânt eu camgyfleu o hyd a’u camddeall yn aml. Mae cyflawni rhywfaint o gydraddoldeb ag addysg fel amgylchedd dysgu yn her sylweddol o hyd. Yn wir, teitl fy mhapur ar gyfer y 3ydd Confensiwn Gwaith Ieuenctid Ewropeaidd yw Heriau Allweddol ar gyfer Gwaith Ieuenctid Ewropeaidd a Gwaith Ieuenctid yn Ewrop. Mae ar gael ar wefan y Confensiwn (Saesneg un unig). Y brif neges yw bod gwaith ieuenctid yn parhau i fod yn anniben yn gysyniadol, yn wan o ran cymhwysedd yn aml, yn brin o hygrededd, ac wedi’i gysylltu’n wael â sectorau polisi ieuenctid eraill.

Mae gan Gymru fantais fawr oherwydd ei bod yn gallu angori gwaith ieuenctid yn fframwaith athronyddol Ymestyn Hawliau – yr angen i ymestyn cyfleoedd a phrofiadau cadarnhaol i bobl ifanc, yn enwedig y rhai hynny sy’n annhebygol o’u cael mewn unrhyw ffordd arall. Mae gwaith ieuenctid yn ymarfer eclectig ac ymatebol. Mae hefyd yn ymarfer adweithiol, a ddangoswyd yn arbennig yn ystod yr argyfwng Covid-19. Trwy arweinyddiaeth yr unigolion rhagorol a phrofiadol ar y Bwrdd Gwaith Ieuenctid Dros Dro, a oedd eisoes wedi ehangu cylch gorchwyl cefnogaeth Llywodraeth Cymru i waith ieuenctid mewn perthynas ag iechyd meddwl a digartrefedd ieuenctid, datblygwyd gwaith ieuenctid digidol ac ar-lein yn gyflym (gan ddysgu o wledydd Ewropeaidd eraill, yn enwedig y Ffindir ac Estonia) i gynorthwyo pobl ifanc ar adeg heriol iawn. Mae hynny wedi cryfhau enw da gwaith ieuenctid, darparu cydnabyddiaeth o waith ieuenctid, a dyfnhau’r parch at waith ieuenctid, mewn cyfnod anodd.

Mae gwaith ieuenctid yn agos i’m calon, ac eto rwy’n gallu ei ystyried o safbwynt beirniadol. Mae’n gallu bod yn gyfres ymlaciol a hamddenol o weithgareddau a ddarperir gan wirfoddolwyr ymroddedig ond heb eu hyfforddi. Fodd bynnag, os yw cymdeithasau eisiau i waith ieuenctid sefyll ochr yn ochr ag ymarfer proffesiynol arall, gan ategu addysgu, gwaith cymdeithasol a phroffesiynau eraill cysylltiedig, a darparu dysgu datblygiadol myfyriol ar gyfer, gyda, a chan bobl ifanc, yna mae angen ymrwymiad i addysg broffesiynol a llwybr dysgu cydlynol ar gyfer ymarferwyr gwaith ieuenctid, cyflogedig neu ddi-dâl, sy’n ymdrin â theori, polisi ac ymarfer; gwybodaeth, sgiliau ac agweddau; a chymwyseddau academaidd, galwedigaethol a chymunedol. Dyna ein her ar gyfer y dyfodol. Cyhoeddwyd Ymestyn Hawliau 20 mlynedd yn ôl. Gallai lle arwyddocaol i waith ieuenctid o fewn polisi cyhoeddus ehangach ar gyfer pobl ifanc fod ar y gweill yng Nghymru.

Dr Howard Williamson

Mae Dr Howard Williamson yn Athro Polisi Ieuenctid Ewropeaidd  ym Mhrifysgol De Cymru. Ac yntau'n weithiwr ieuenctid cymwys gyda'r Cyd-bwyllgor Negodi (JNC), mae hefyd wedi cynghori llawer o lywodraethau ar bolisi ieuenctid. Yng Nghymru, buodd yn gadeirydd i Bartneriaeth Gwaith Ieuenctid Cymru ac yn Is-gadeirydd i Asiantaeth Ieuenctid Cymru rhwng 1991 a 2006.  Mae'n gyfarwyddwr Grassroots - Prosiect Ieuenctid Canol Dinas Caerdydd, ac  yn ymddiriedolwr i Wobr Rhyngwladol Dug Caeredin. Mae wedi gweithio'n agos ar faterion ieuenctid o fewn y Comisiwn Ewropeaidd a Chyngor Ewrop fel ei gilydd, ac wedi cyhoeddi'n eang ar y materion hyn. Derbyniodd CBE yn 2002 a CVO yn 2017.