Sophie Howells - Gofalu am eich iechyd meddwl yn ystod argyfwng COVID-19

Wrth i’r argyfwng COVID-19 barhau, gwelir penderfyniad y gweithlu i sicrhau y gall myfyrwyr barhau i ddysgu yn ddyddiol. Yn y cyfnod digynsail hwn, mae’r gweithlu addysg yn ein hysgolion, colegau a thu hwnt wedi ymateb i sefyllfa unigryw gyda gwroldeb, tosturi a phroffesiynoliaeth anhygoel.

Mae’r rhan fwyaf o’r gweithlu addysg yng Nghymru yn parhau i addasu i’r her o weithio o gartref. Bydd rhai yn gofalu am eu teuluoedd eu hunain, a gall fod ganddynt y cyfrifoldeb ychwanegol o ddysgu eu plant eu hunain gartref. Gallai fod ganddyn nhw neu rywun yn eu teulu bryderon iechyd o ran nhw’u hunain neu bobl eraill, sy’n eu gwneud yn arbennig o fregus, gan greu mwy o orbryder i unigolion ac anwyliaid.

Fel myfyrwyr, bydd llawer yn ymboeni hefyd am eu hiechyd meddwl a’u lles eu hunain. Nid oes gan yr un ohonom syniad clir o ran pa bryd y gallai’r sefyllfa hon lacio.

Er bod rhai o’r teimladau a’r heriau anodd i’r rheiny yn y gweithlu addysg yn gyffredin i’r boblogaeth yn gyffredinol, mae rhai ohonynt yn benodol i addysgwyr. Ar hyn o bryd, mae dros hanner y galwadau i’n llinell gymorth gyfrinachol, rhad ac am ddim yn ymwneud â phryderon yn gysylltiedig â Choronafeirws.

Mae llawer wedi addasu’n gyflym i addysgu o bell a defnyddio technoleg mewn ffyrdd newydd – ni chredwyd y byddai rhai ohonynt yn bosibl, hyd yn oed rai wythnosau yn ôl. Mae ein gweithlu yn chwarae rhan hanfodol fel ffynhonnell cymorth lles a pharhad i lawer o bobl ifanc a allai deimlo eu bod wedi’u gadael i lawr ynghanol gymaint o ansicrwydd.

Trwy gydol yr argyfwng hwn, mae Education Support yn dal yma i ddarparu cymorth iechyd meddwl a lles i’r holl staff yn y maes. Rydym wedi cynhyrchu cyfres arbennig o adnoddau iechyd meddwl i helpu yn ystod y pandemig.

Bydd llawer yn teimlo’n orbryderus ynglŷn â’r presennol ac wrth edrych i’r dyfodol. Mae ailagor ysgolion a cholegau wedi’i ddiystyru am y tro yng Nghymru, ond ceir pryder cynyddol ynglŷn â dychwelyd i safleoedd. Mae addysgwyr eisiau bod yn ôl gyda’u myfyrwyr ond maent am wneud hynny mewn ffordd sy’n ddiogel, wedi’i chynllunio a’i chefnogi’n briodol. Mae ein hadnoddau’n cynnwys fideo lle mae’r seicotherapydd Ben Amponsah yn cyflwyno saith strategaeth i reoli gorbryder.

Mae rhai yn wynebu colled a galar, ac nid yw defodau cyfarwydd yn cynnig cysur iddynt; i eraill, colli gymaint o agweddau ar ein ffordd o fyw ers pennu’r cyfyngiadau ar symud.

Mae nifer fawr o athrawon cyflenwi, darlithwyr ar gontract, contractwyr yn ystod y tymor yn unig a gweithwyr ieuenctid wedi gweld eu gwaith a’u hincwm yn diflannu dros nos heb unrhyw rybudd. Mae rhai yn parhau’n ansicr o ran a fyddant, a phryd y byddant, yn cael cymorth ariannol trwy gynlluniau ffyrlo’r llywodraeth. Mae gofid ariannol ac ofn yn faterion pwysig ac effeithiwyd ar lawer o addysgwyr gan golli incwm a chyflogaeth. Rydym eisoes wedi helpu llawer sydd mewn anhawster ariannol gyda’n cynllun grant cyfrinachol. Rydym yn deall yr effaith y mae Coronafeirws yn ei chael ar incymau llawer o bobl ar draws y sector, a gallwn helpu.

Mae llinell gymorth gyfrinachol, rhad ac am ddim Education Support ar gael i’r holl athrawon a darlithwyr sy’n gweithio yng Nghymru, ac i staff addysg eraill, gan gynnwys staff cymorth a gweithwyr ieuenctid, sy’n cael eu cyflogi’n uniongyrchol gan ysgolion a cholegau. Os ydych chi’n cael trafferth gyda theimladau anodd ar hyn o bryd, neu os ydych eisiau siarad am unrhyw broblemau sydd gennych, gallwch gael cymorth emosiynol gan gwnselydd hyfforddedig drwy ffonio 08000 562561, unrhyw amser, dydd neu nos. Rydym yma i’ch cefnogi, beth bynnag yw’r broblem.

Sophie Howells

Mae Sophie Howells yn gweithio dros Education Support, sef yr unig elusen yn y DU sy'n gweithio'n benodol i wella iechyd a lles y gweithlu addysg cyfan.

Yr Athro Mick Waters: Paratoi ar gyfer parhau â'r dysgu

 Pan gaeodd y llywodraeth ein hysgolion, y pryderon naturiol oedd am arholiadau a’r gobaith na fyddai disgyblion ar eu colled.

Clywyd llai o bryder am y pethau eraill y gallai plant fod yn colli allan arnynt o ran eu haddysg. Bydd colli cymaint o addysg ysgol yn cael effaith. I rai, mae gwyliau’r haf sy’n para chwe wythnos yn tarfu bob blwyddyn ar eu cynnydd. Sut bydd bwlch o gymaint o wythnosau yn effeithio ar ddysgu plant o bob oedran?

Felly, beth yw’r golled bosibl o safbwynt dysgu?

Yn gyntaf, bydd colli dysgu yn yr ystyr colli allan ar y cynnwys oedd wedi’i fwriadu a pha mor bell i lawr yr ysgol y bydd plant wedi llithro mewn perthynas â’r dysgu bwriadedig. Gallwn weld, yn amlwg, drwy edrych ar siart y pethau na fyddant wedi cael eu cyflwyno na’u hesbonio i’r plant. Gellid mynd i’r afael â hyn drwy rywfaint o ailstrwythuro cynllunio.

Yn ail, ac yn hanfodol, bydd yr agweddau llawer mwy cyfannol sy’n gysylltiedig â dysgu; y pethau sy’n cael eu dysgu’n aml yng nghyd-destun ysgol drwy’r profiad o wneud. Mae datblygu agweddau dysgu, cydweithio a magu hyder mewn rhai ffyrdd yn agweddau mwy anodd eu hadennill.

Yn drydydd, mae’r posibilrwydd o golli gwahanol fathau o ymddygiad cymdeithasol i gefnogi dysgu sy’n amrywio ymysg plant. Mae’n mynd i fod yn anodd iawn yn yr hydref eleni ar y rhai hynny sy’n cael trafferth setlo ar ôl penwythnos neu’n waeth, ar ôl cyfnod o wyliau.

Mae’r tri maes hyn lle profir colled, ynghyd ag eraill, yn mynd i gael eu teimlo mewn ffyrdd gwahanol gan blant gwahanol dros pan fydd trefn bywyd ysgol yn cael ei hadfer. I rai plant, bydd y cyfnod o fod dan gyfyngiadau symud wedi bod yn gyfnod rhyfedd ond eithaf cyfoethog; lle mae dau riant gartref a chyfle am sgyrsiau estynedig nad ydynt fel arfer yn rhan o fywyd beunyddiol yn ystod wythnosau prysur o waith. Rhieni sydd wedi creu strwythur bob dydd ac chydbwyso ysgogiad profiadau dethol ar y we â rhywfaint o ‘waith ysgol’ arferol a pharhau i fwynhau llyfrau da, bod allan yn yr ardd yn ystod y gwanwyn a’r haf, siarad am flodau ac ieir bach yr haf a’r cymylau.

I rai plant, mae’r cartref yn cynrychioli set gyfan gwbl wahanol o amgylchiadau. Rydyn ni’n gwybod bod tlodi yn dilyn rhai plant drwy wyliau’r haf; pa mor agos gall ddod mewn nifer o fisoedd? Bydd rhai plant wedi cael diffyg ysgogiad am wythnosau diddiwedd, yn gaeth i gartref bach heb unrhyw le tu allan a rhieni heb fawr ddim syniad sut i strwythuro’r dydd heb sôn am eu helpu gyda’u dysgu. Bydd rhai wedi cael y profiad o fod ‘yn yr ysgol’ ond mewn amgylchedd tra gwahanol, gyda phryder yng nghefn eu meddyliau oherwydd bod ganddynt riant sy’n weithiwr iechyd. 

Ffaith drist am y sefyllfa sydd ohoni yw y bydd llawer o blant yn ymwybodol o farwolaeth yn eu teulu neu’n gyfagos mewn ffordd na welwyd mo’i thebyg ers cenedlaethau.

Mae’r rhan fwyaf yn meddu ar wytnwch a’r teimlad yw y byddant yn ymaddasu ac yn bownsio nôl. Er hyn, bydd effaith arnynt yn sgil yr hyn maent ei synhwyro o’u hamgylch: y ddrama, yr annifyrrwch, y trafod di-baid am niferoedd a’r tensiwn a’r tristwch.

Bydd angen i’r system ysgol feddwl sut orau i gael dysgu plant ar waith eto a sut orau i adennill y llu o golledion. Fwy nag y gallem fod wedi’i ddychmygu, bydd angen profiad ysgol gwirioneddol gyflawn ar ein plant a’n pobl ifanc.

Mae’r Cwricwlwm i Gymru’n diffinio pedwar diben. Mae angen ystyried yn ddwys yr ansoddeiriau sy’n disgrifio’r rhain wrth i ni helpu i greu momentwm dysgu pan fyddwn ar ben y ffordd eto. Fwy nag erioed, mae angen i ni feddwl yn ofalus am oblygiadau geiriau fel ‘iach’, ‘hyderus’, ‘mentrus’ ac ‘egwyddorol’ yn ein hymagwedd at ddysgu a chreu ymdeimlad o wir bwrpas yn ein pobl ifanc.

Mae ymateb ysgolion eisoes yn destun gwerthfawrogiad. Beth gallwn ni ei wneud wrth i ni ailddechrau addysgu ac adennill y golled ddysgu allai gronni?

Sut ydyn ni’n unioni’r golled ddysgu o ran cyflwyno ac esbonio cynnwys? Ddylem ni symud i fyny sawl gêr yn ein haddysgu a, thrwy wneud hynny, peryglu colli cyfran sylweddol o frwdfrydedd plant? I’r plant ieuengaf yn y dosbarth Derbyn a Blwyddyn 1, allem ni greu rhyw fath o gyfuniad sy’n dechrau eto gyda rhai o’r elfennau sylfaenol?

Yng Nghyfnod Allweddol 2, allwn ni ddod o hyd i ffyrdd o helpu plant i ddysgu ‘hanfodion’ rhai themâu fel bod syniadau mawr yn gallu datblygu? Mae’r Eifftiaid yn bwysig fel pwnc sy’n cyd-fynd ag astudiaethau am y Groegiaid neu’r Rhufeiniaid i helpu plant i ddirnad y syniad mawr am ‘wareiddiadau’.

Mae’r cyfnod pontio rhwng y cynradd a’r uwchradd, sy’n her bob amser i gyfran o bobl ifanc, yn faes y bydd angen meddwl drwyddo o’r newydd eleni. Mae plant wedi ymadael â’u hysgolion cynradd, wedi’u rhyddhau i ffeindio’u lle yn eu hysgolion newydd heb y ffarwelio a’r ymgyfarwyddo arferol. Bydd cyrraedd i wynebu profion gwaelodlin neu awyrgylch o angenrheidrwydd i ddal i fyny ar fyrder yn siwtio rhai ond yn peri i eraill ddifreinio.

Oes angen i ni ystyried dechrau Blwyddyn 7 yn wahanol? Oes pethau y gallem ni eu gwneud dros yr haf i fraenaru’r tir?

Allai plant ym Mlwyddyn 6 dderbyn ‘pecyn croeso’ gan eu hysgol uwchradd sy’n cynnwys fideos o daith o amgylch yr ysgol a rhai o’r staff yn siarad â nhw am eu rôl? Allem ni gynnwys rhai pethau iddyn nhw eu gwneud cyn y flwyddyn ysgol newydd y gellid wedyn eu defnyddio yn yr wythnosau cyntaf? Mae llawer o ysgolion uwchradd yn defnyddio ymagwedd ‘dysgu gwrthdro’; allem ni esblygu hynny ar raddfa fwy gyda mwy o ddychymyg?

Ellid anfon ‘gorchwyl’ at blant gyda rhai gweithgareddau y gellid eu cyflawni yn ystod eu hamser gartref? Gallai gwahanol ddisgyblaethau pwnc weithio gyda’i gilydd a gofyn i blant gynhyrchu pethau i ddod gyda nhw ym mis Medi. Byddai angen i restr y gweithgarwch fod yn hygyrch i bawb, gan gynnwys rhywbeth i’w wneud, pethau i’w hymchwilio, eu hastudio, ysgrifennu amdanynt a thynnu llun ohonynt. Gallem gynnwys dau lyfr o blith ystod o ugain iddynt eu darllen a’u hadolygu gyda golwg ar drafod hynny mewn grwpiau pan fyddant yn dechrau yn yr ysgol. Gallem ychwanegu tasgau mathemateg ymarferol i’w gwneud o amgylch y tŷ: rhywfaint o fesur, defnyddio unedau safonol neu fympwyol, ffracsiynau neu geometreg efallai… y mathau o bethau lle mae angen cymhwyso cysyniadau. Gallai fod arbrofion gwyddoniaeth; mae cwcer a thegell yn y rhan fwyaf o gartrefi, ynghyd â dŵr a ffenestr. Byddai cymharu canlyniadau’n rhoi cyfle i ddisgyblion greu’r berthynas ddysgu honno y bydd ei hangen arnynt gydag eraill. Bydd hefyd yn rhoi syniad i athrawon o’r ‘gwaelodlinau’ heb asesiad.

Bydd gan athrawon lawer o syniadau. Byddai gweithgarwch o’r fath yn rhoi blas i ddysgwyr o’r profiad astudio preifat sydd mor anodd i lawer yn y chweched dosbarth neu’r brifysgol. Gallai prosiect o’r fath osod y disgwyliad mai hunanreoli yw sail dysgu ac mai rôl yr athro yw darparu llwybr a gwneud synnwyr o’r meddwl sy’n datblygu yn sgil hynny.

Mae angen ystyriaeth bellach ond gallai’r ‘broblem’ sydd ynghlwm wrth fynd ati eto gyflwyno cyfle, yn arbennig o ran y cwricwlwm ac addysgeg. Beth am wneud yr hyn rydyn ni’n ei bregethu wrth blant a mynd amdani gyda’r meddylfryd twf sydd mor hanfodol bwysig?

Yr Athro Mick Waters

Mae Mick Waters yn gweithio gydag ysgolion yng Ngorllewin Canolbarth Lloegr wrth godi safonau. Mae hefyd wedi bod gweithio ar lefel genedlaethol gyda Llywodraeth Cymru gan gynnig cyngor a chefnogaeth i'r agenda diwygio addysg ac mae wedi chwarae rhan hanfodol yn natblygiad y safonau proffesiynol ar gyfer addysgu ac arweinyddiaeth a chynorthwyo addysgu.

Keith Towler: Gwaith ieuenctid yng Nghymru yn ymgymryd â her clo COVID-19

Rydyn ni yng nghanol argyfwng o ran iechyd y cyhoedd ac mae ein dibyniaeth ar ein gilydd yn hollbwysig er mwyn gallu ‘gostwng y gromlin’, lleihau’r baich ar ein GIG gwych, ac achub bywydau yn y pen draw. Ar yr adeg hon, mae ymateb gwaith ieuenctid ledled Cymru wedi dangos ei fod yn greadigol, yn ymroddgar ac yn ymarferol yn ei ddulliau. Oherwydd bod prosiectau a chanolfannau ieuenctid wedi cau yn sgil y cyfyngiadau symud, mae gweithwyr ieuenctid a gweithwyr cymorth ieuenctid yn cefnogi ysgolion sydd wedi’u haddasu at ddibenion gwahanol, yn dosbarthu prydau ysgol am ddim, yn dyfeisio dulliau digidol o gysylltu â phobl ifanc ac ymateb i’w pryderon, eu hanghenion a’u ceisiadau am gymorth.

Mae Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU wedi rhoi cyfeiriad clir iawn yn ystod cyfnod y cyfyngiadau symud. I ddechrau, y neges syml yw aros gartref, mynd allan i nôl bwyd, am resymau iechyd, i ymgymryd ag un math o ymarfer corff y dydd neu i weithio os yw hynny’n hanfodol, ac at y dibenion hynny’n unig. Pan fyddwch allan, mae’n rhaid i chi gadw pellter cymdeithasol. Mae hon yn adeg anodd a heriol i bawb.

Bu tipyn go lew o sylw yn y cyfryngau i effaith hyn oll ar blant, ar deuluoedd, ar bobl hŷn ac ar bobl agored i niwed. Ond beth am yr effaith ar ein pobl ifanc? Y bobl ifanc y mae gwaith ieuenctid yno i’w gwasanaethu. Sut mae’n teimlo iddyn nhw? Mae bod yn agored i niwed yn gallu cymryd sawl ffurf ac mae’n rhaid i mi gyfaddef i mi feddwl am y bobl ifanc hynny sy’n ddigartref, y rhai hynny y mae eu llesiant yn dibynnu ar ryngweithio cymdeithasol a chysylltiad gydag oedolyn y gallan nhw ymddiried ynddo, y rhai hynny nad yw eu cartref yn lle diogel i fod, y rhai hynny sydd wedi cael profiad o fod mewn gofal, y rhai hynny sy’n dioddef gorbryder a straen, y rhai hynny sydd mewn sefydliadau diogel a’r rhai hynny sy’n wynebu trafferthion yn talu’r rhent a chadw dau ben llinyn ynghyd.

Mae gwaith ieuenctid, wrth gwrs, yn dangos ei werth unwaith eto ac yn ymgymryd â'r her o gefnogi llawer o'r bobl ifanc hyn yn ystod y cyfnod digynsail hwn. Rwy’ wedi clywed bod rhai awdurdodau lleol wedi penderfynu dros eu hunain bod eu gweithwyr ieuenctid yn weithwyr allweddol ond yn sicr nid yw hynny’n wir ym mhob rhan o Gymru. Wrth i drefniadau ffyrlo staff gael eu rhoi ar waith gallem weld prinder mawr yn nifer y gweithwyr ieuenctid medrus mae pobl ifanc yn dibynnu arnyn nhw. Mae’r ansicrwydd o amgylch cyllid, yn arbennig ar gyfer y rhai hynny yn y trydydd sector, hefyd yn achos pryder.

Yn fy marn i, dylai gwaith ieuenctid, sy’n cael ei ddarparu gan weithwyr ieuenctid yn y sector gwirfoddol a'r sector a gynhelir, gael ei gydnabod fel gwasanaeth allweddol hanfodol. Mae ei freuder fel sector yn gyferbyniad llwyr i’w werth i bobl ifanc.

Gadewch i mi ddefnyddio’r cyfle hwn i rannu sut mae gwaith ieuenctid yng Nghymru’n gweithio mewn ymateb i COVID-19. Bu i bob awdurdod lleol a’r rhai hynny sy’n gweithio yn y trydydd sector gau eu canolfannau ieuenctid a’u prosiectau erbyn diwedd mis Mawrth. Nid oedd hynny’n golygu bod eu gwaith wedi dod i ben. Mae hynny’n bell o fod yn wir, am fod cyfran fawr o’u gwaith, gan gynnwys eu staff a’u hadnoddau, wedi’u symud i ddulliau cyflawni a chysylltu â phobl ifanc ar-lein. Mae gwerthoedd gwaith ieuenctid yn serennu wrth i gysylltiadau gael eu cynnal â phobl ifanc fel bod modd darparu cymorth, cyngor ac arweiniad. Mae pobl ym maes gwaith ieuenctid wastad wedi siarad am bwysigrwydd y berthynas o ymddiriedaeth sydd ganddyn nhw gyda’u gweithwyr ieuenctid ac yn y cyfnod argyfyngus hwn nawr, mae’r berthynas honno’n eithriadol o werthfawr.

Mae nifer uchel o staff gwaith ieuenctid mewn awdurdodau lleol wedi’u hadleoli i gefnogi’r ysgolion a’r hybiau gofal plant ar eu newydd wedd. Mae’r gwaith hwn yn hollbwysig wrth gwrs ond mae hefyd yn braf clywed bod hyn wedi arwain at sefydlu ac atgyfnerthu perthnasau cadarnhaol rhwng staff ysgolion a staff gwaith ieuenctid, gan gynnwys gwell dealltwriaeth a pharch tuag at y dulliau gwahanol sydd ar waith ym maes addysgu a gwaith ieuenctid fel ei gilydd. Mae’n hyfryd gweld y teulu addysg yn tynnu ynghyd yn ystod yr argyfwng hwn.

Gofynnwyd i weithwyr ieuenctid awdurdodau lleol eraill helpu i ddarparu a dosbarthu prydau ysgol am ddim, a chynnal eu gwaith ar draws gwasanaethau eraill er enghraifft ym maes cyfiawnder ieuenctid, gofal cymdeithasol, iechyd, tai a lleoliadau llety.

Yn y trydydd sector, er bod gwir ansicrwydd ynghylch y dyfodol ariannol i rai ar ôl COVID-19, mae enghreifftiau rhagorol o waith gwych yn mynd rhagddo. Ymhlith yr enghreifftiau mae:

• Canolfan Pobl Ifanc Cwmbrân yn darparu gwobrau adeiladu a chwisiau Disney
• KPC Youth yn y Pîl ger Pen-y-bont ar Ogwr yn defnyddio’r cyfryngau cymdeithasol i annog hwyl a chynnal mentrau lleol
• Cymorth a dysgu ProMo Cymru ar ddatrysiadau digidol ar gyfer y sector gwaith ieuenctid yn ei gyfanrwydd
• MAD Abertawe’n cyflawni ei addewidion i helpu cymunedau mewn angen gyda chymorth ymarferol
• Sgowtiaid Cymru’n cynnal hwyliau pawb gyda gweithgareddau di-ben-draw i helpu pobl ifanc yn ystod yr adeg anodd hon
• darpariaeth eiriolaeth a chymorth hanfodol Gwasanaeth Eiriolaeth Cenedlaethol Cymru (NYAS) i bobl ifanc sydd wedi cael profiad o fod mewn gofal
• Mess Up The Mess yn ymgysylltu â phobl ifanc drwy gyfrwng theatr ar-lein
• Academi Cyfryngau Caerdydd yn cynnig gwasanaethau therapiwtig gyda chynghorwyr wedi’u hyfforddi ac asesiadau ar blant sy’n gysylltiedig â’r system cyfiawnder ieuenctid
• yr Urdd yn darparu gweithgareddau ac adnoddau i bobl ifanc eu mwynhau gartref yn datblygu eu dysgu a’u sgiliau drwy gyfrwng y Gymraeg
• Consortia sefydliadau gwirfoddol gan gynnwys Clybiau Bechgyn a Merched Cymru, Youth Cymru a MAD Abertawe’n cynnig sesiynau galw heibio ar-lein ‘Holi Gweithiwr Ieuenctid’
  llinell gymorth Meic i blant a phobl ifanc hyd at 25 oed, ar gael o hyd wrth gwrs, rhwng 8am a hanner nos saith diwrnod yr wythnos yn Gymraeg a Saesneg
• CWVYS yn dal i weithio’n galed yn cefnogi’r sefydliadau sy’n aelodau ohono drwy ddarparu gwybodaeth ac arweiniad a chynnal cyfarfodydd rhanbarthol.

Ac wrth gwrs, gallwn fynd ymlaen.

Yn ystod cyfarfod Bwrdd Gwaith Ieuenctid Dros Dro Cymru - un o’r cyfarfodydd fideo-gynadledda rydyn ni i gyd yn dechrau dod i arfer â nhw - cytunom i atal rhywfaint o’n gwaith dros dro er mwyn canolbwyntio ar ymateb y sector gwaith ieuenctid i COVID-19. Yn absenoldeb gwefan benodol neu borthol gwybodaeth ar gyfer gwaith ieuenctid yng Nghymru rydym am gynyddu cyrraedd gwybodaeth safonol i ymarferwyr a rheolwyr gwaith ieuenctid yng Nghymru. Mae gwaith ar y gweill eisoes ac rydym am ddatblygu adnoddau, pecynnau cymorth, hyfforddiant ac arweiniad fel bod gweithwyr ieuenctid yn gallu hysbysu eu hymdrechion lleol gyda dull gweithredu cenedlaethol yn gefn iddyn nhw.

Gan fod cymaint o weithgarwch cyfathrebu wedi cael ei anelu at blant a theuluoedd hyd yma, mae’r Bwrdd am sicrhau bod ymgysylltiad â phobl ifanc yn digwydd. Mae’n bwysig ein bod yn cyfathrebu â phobl ifanc yn uniongyrchol yn ystod y cyfnod hwn, er mwyn esbonio’r camau maen nhw’n gallu eu cymryd i’w diogelu eu hunain ac eraill, ac i ymateb i’w pryderon – yn enwedig y rheini sy’n teimlo eu bod ar yr ymylon neu’n agored i niwed. Mae gan y bobl ifanc eu hunain ran i'w chwarae yn yr ymateb i COVID-19. Mae’r bwrdd yn bwriadu gweithio gyda Llywodraeth Cymru a phartneriaid eraill i roi mesurau ar waith i sicrhau ein bod yn clywed lleisiau pobl ifanc ac yn dod o hyd i ffordd o ymateb i’r hyn sydd ganddyn nhw i’w ddweud.

Un neges fach arall gen i ...

Mae hi wedi bod yn bleser gweld nad yw gwaith ieuenctid wedi colli ei synnwyr o hwyl, a’i fod yn parhau i gydnabod pa mor bwysig yw chwarae, hyd yn oed mewn cyfnod fel hwn. Rydyn ni wedi cynnal amrywiaeth o weithgareddau, gan gynnwys fideos o weithwyr yn chwarae ‘keepy uppy’ gyda rhôl o bapur toiled, nosweithiau cwis, gweithdai cerddoriaeth a chanu, ymarferion cadw’n heini, syniadau celf a chrefft, a thrin gwallt yn y cartref. Gobeithio y bydd hyn yn parhau am amser hir...

I glywed mwy gan Keith Towler yn ogystal â'r newyddion diweddaraf, diweddariadau a datblygiadau mewn gwaith ieuenctid yng Nghymru, cofrestrwch i dderbyn y Bwletin Gwaith Ieuenctid.

Keith Towler

Keith Towler yw cadeirydd y Bwrdd Gwaith Ieuenctid Dros Dro. Bu Keith yn Gomisiynydd Plant Cymru (2008 – 2015) ac mae nawr yn Ymgynghorydd Annibynnol. Mae’n arbenigwr uchel ei barch ar hawliau plant gyda thros 30 mlynedd o brofiad mewn swyddi gwaith cymdeithasol, gwaith ieuenctid a chyfiawnder ieuenctid.

Cwestiwn Parentkind: beth yw pryderon rhieni am effaith coronafeirws?

Pan gaeodd ysgolion yng Nghymru, Lloegr a Gogledd Iwerddon i helpu arafu ymlediad Coronafeirws (Covid-19), roedd llawer o rieni’n teimlo amrediad o emosiynau. I ddechrau teimlwyd rhyddhad y bydden nhw a’u plant yn gallu hunanynysu a chadw at y cyfyngiadau cymdeithasol a argymhellwyd gan y llywodraeth i ni i gyd. Yma yn Parentkind roedden ni’n llwyr gefnogi cau ysgolion fel cam diogelu angenrheidiol, yn arbennig er mwyn diogelu staff addysgu yr oedd llawer iawn ohonynt eisoes i ffwrdd o’r ysgol oherwydd salwch cyn i’r penderfyniad i gau’r drysau gael ei wneud.

Ond gadawyd pryderon mawr ym meddyliau rhieni. Sut gallan nhw, yn arbennig y rhai hynny sy’n gweithio, ymdopi gartref pan fo angen darparu addysg i’w plant gartref o dan amodau cwarantîn? A beth am y posibilrwydd bod eu plentyn yn mynd i golli tymor academaidd llawn (neu fwy) o ddysgu? Beth am y disgyblion hynny mewn cohortau a oedd i fod i sefyll arholiadau yr haf yma? Sut orau gall rhieni gefnogi dysgu yn y cartref, ac a ydyn nhw’n hyderus i wneud hynny?

Mae’r adeg ddigynsail a hynod bryderus yma wedi peri llawer o heriau ac wedi gofyn i lawer iawn ohonon ni ymdrin â chwestiynau sylfaenol am fywyd teuluol, tywys plant drwy adeg o argyfrwng, a rôl rhieni mewn addysg.

Mae llawer o staff Parentkind yn rhieni ac wedi ymbalfalu gyda’r un cwestiynau. Er mwyn datblygu dealltwriaeth o’r hyn mae rhieni’n mynd drwyddo yn ystod y pandemig hwn, cyhoeddon ni arolwg i’n dilynwyr ar gyfryngau cymdeithasol i fesur eu hymateb. Cawson ni ein calonogi bod bron i 700 o rieni (691 i gyd) wedi rhannu eu barn gyda ni mewn cwta pum diwrnod, gan gynrychioli 1181 o blant ysgol ar draws y tair gwlad rydyn ni’n gweithredu ynddyn nhw. Mae’r lefel hon o ymgysylltu’n dangos nerth teimladau rhieni. Mae’r canlyniadau wedi rhoi cipolwg i ni o brif bryderon rhieni yn ystod wythnos y cyhoeddiad bod ysgolion yn cau a phan ddaeth y negeseuon ehangach am ‘aros gartref’. Wrth gwrs, mae’r sefyllfa’n newid bob dydd, felly byddwn ni’n holi eto am ymatebion rhieni dros amser ac yn rhannu’r diweddaraf gyda chi. Ond yn y cyfnod cychwynnol ar ôl cyhoeddi cau’r ysgolion, dyma’r hyn a ddywedodd rhieni wrthyn ni:

Ystadegau allweddol

Ar raddfa o 1-10 (lle mae 1 yn golygu nad ydynt yn poeni o gwbl am effaith Coronafeirws ar addysg eu plentyn, a 10 yn golygu eu bod yn pryderu’n ddifrifol), nododd bron chwarter y rhieni (24%) 10/10. Y cyfartaledd ar draws yr holl rieni oedd 6.8/10. Yng Nghymru, y cyfartaledd oedd (6.4/10).

Rhai o brif bryderon rhieni am eu plentyn oedd:

• syrthio tu ôl neu golli allan ar eu dysgu
• canslo arholiadau
• diffyg cymdeithasu
• iechyd anwyliaid.

Rhai o brif bryderon rhieni amdanyn nhw eu hunain oedd:

• Ateb ymrwymiadau gwaith
• Goblygiadau ariannol
• Yr effaith ar iechyd meddwl a lefelau straen.

Dim ond un o bob deg rhiant (11%) a ddywedodd mai prin, neu ddim effaith y byddai’r argyfwng yn ei chael ar eu bywydau eu hunain tra bod lleiafrif bach (7%) wedi dweud y byddai cau ysgolion yn cael effaith gadarnhaol (gan nodi amser teuluol ac ailgysylltu â’u plant). Roedd llai nag un o bob pum rhiant (19%) yn teimlo’n hyderus iawn i gefnogi dysgu eu plentyn gartref.

 Beth arall ddangosodd ein hymchwil?

Ateb ymrwymiadau gwaith yw prif bryder rhieni am eu dyfodol eu hunain. Pan ofynnwyd am yr effaith y gallai cau ysgolion ei chael ar rieni, yn hytrach na’u plant, soniodd bron hanner y rhieni (49%) am eu gwaith. Roedd hynny mewn perthynas â gorfod cydbwyso gweithio tra’n gofalu am blant, ond roedd pryderon ariannol ac ofni colli eu swyddi hefyd yn themâu cyffredin a nodwyd wrth i bobl roi adborth mewn gofod testun rhydd.

Fodd bynnag, ar yr ochr bositif:

Roedd cyfathrebu rhwng ysgolion a’r cartref wedi bod yn wych. Unwaith iddynt gau, roedd 93% o rieni wedi dweud bod ysgol eu plentyn wedi rhannu manylion trefniadau ar gyfer dysgu gartref yn ystod yr adeg pan fyddai’r ysgolion ar gau. 7% a ddywedodd nad oedd hyn wedi digwydd. O’r 7% hynny, mae’n bosibl bod eu hysgol wedi darparu manylion yn fuan ar ôl iddyn nhw gwblhau ein harolwg.

Am fanylion pellach, gweler dogfen lawn yr Adroddiad Arolwg Rhieni am gau ysgolion a Choronafeirws (Saesneg yn unig).

Byddwn yn monitro barn rhieni’n agos wrth i addysgu plant gartref, hunanynysu, cyfyngiadau cymdeithasol a gweithio gartref (i lawer) ddod yn fwy o arfer cyffredin, a chadwn ni lygad ar y ffordd mae barn rhieni’n newid, os bydd yn newid. Chwiliwch am ddiweddariadau a gwybodaeth bellach yn Parentkind.

Tracey Handley

 Tracey Handley yw Pennaeth Parentkind yng Nghymru lle mae hi'n arwain ar ddatblygiad polisi, ymgyrchoedd ac ymchwil.